Oyuncak Alırken Nelere Dikkat Ediyoruz?

Hacettepe Üniversitesi İhsan Doğramacı Çocuk Hastanesi’ne bağlı olarak çıkarılan “Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi”nin Ocak-Mart 2008 tarihli sayısında, “Oyuncak Alıcı ve Satıcılarının Oyuncak Güvenliği ve Yönetmeliği Konusundaki Bilgi Düzeyleri” başlıklı bir araştırma yazısı yer alıyor. Türk toplumunun çocuklarına oyuncak alırken nelere dikkat ettiğini gösteren bu yararlı araştırmadan sizler için bazı verileri derledik.

Oyun ve oyuncak çocuğun dünyasında yer alan önemli iki unsur. Onun fiziksel, zihinsel, sosyal ve psikolojik gelişimi içinde tamamlayıcı hatta etkileyici özellikleri de bulunuyor. Çocuklar büyüdükçe oyuncak seçimlerini kendileri yapsa da, bebekler ve küçük çocuklar için anne babalar devreye giriyor. Çocuğun gelişim ayına göre özellikle zeka geliştirici oyuncaklar tercih ediliyor. Ancak oyuncak seçiminde dikkat edilecek önemli bir noktada güvenliği. Oyuncak alırken çocuğumuz için güvenli bir ürün seçtiğimizden ne kadar eminiz? Bu konudaki bilinç düzeyimiz nerede?

Çocuk gelişiminin önemli bir parçası olan oyuncaklar, yaralanmalara hatta çocuk ölümlerine yol açabiliyor. Özellikle lastik balonların, bilyelerin ve küçük oyuncak parçalarının çocuklara zarar verdiği vakalar mevcut. ABD’de yapılan bir çalışmada oyuncaklara bağlı en sık yaralanmaların doku yırtılmaları, kesikler, çürükler, doku taravması, solunum yolu tıkanmaları ve kırıklar şeklinde olduğu saptanmış. Yine oyuncaklara bağlı göz ve kulak yaralanmalarının da olduğu belirtilen bu araştırma da gösteriyor ki oyuncaklar güvenlik şartnamelerine uymak zorunda.

Oyuncak Yönetmeliği’nde Neler Var?

Türkiye’de 2002 yılında yayınlanan “Oyuncaklar Hakkındaki Yönetmelik” Sağlık Bakanlığı tarafından oyuncakların tasarımı, üretimi, piyasaya sunumu, dağıtımı ve piyasada gözetim ve denetimine ilişkin kuralları belirliyor. Bu yönetmelik gereği oyuncak üzerinde veya etiketinde CE işareti, üretici/ithalatçının adı, adresi, markası, yaşa uygunluk ibaresi, oyuncakların taşıyabileceği özel risklere ilişkin bilgi ve kullanım kılavuzu bulunmalıdır. Oyuncakların fiziksel, kimyasal, elektriksel özellikleri nedeniyle taşıyabilecekleri riskler(yanıcılık, ısınma, parçalara ayrılabilme, vb.) belirtilmelidir. Kullanım kılavuzu, oyuncağın doğru ve güvenli kullanımı hakkında bilgiler de içermelidir.

CE İşaretini Tanıyor muyuz?

CE belgesi Avrupa Birliği’nin 1985 yılında kabul ettiği bir onay ve uygunluk belgesi. Avrupa Birliği içinde alınıp satılabilecek ürünleri belli bir standarda sokmak, amacına uygun kullanılmasını sağlamak, insan ve çevre sağlığına zarar vermemek yani ürünün güvenli olduğunu göstermek için verilen bir belge. Özellikle ihracat yapan Türk firmaları için CE belgesi önemli. Bu işareti taşımayan ürünlerin özellikle AB üyesi ülkelere girmesi mümkün değil. Yurtiçinde de CE belgesine sahip ürünler bilinçli tüketiciler tarafından tercih edilmekte. CE İşareti bulunması gereken belli başlı ürün grupları da var; Basınçlı kaplar, makineler, oyuncaklar, tıbbi cihazlar, beyaz eşyalar bunlardan bazıları...

Bunlara Dikkat Edin!

• Oyuncağın çocuk sağlığı ve güvenliği açısından bir risk oluşturmaması için, çocuğun yaşına
• uygun oyuncaklar, isim ve adresleri belli olan satıcılardan alınmalıdır.
• Oyuncak çocuğun gücünün yeteceğinden ağır olmamalıdır.
• Kırılabilir ve parçalanabilir olmamalıdır.
• Keskin kenarlar, ağıza, buruna, göze ve kulağa kaçabilecek küçük parçalar, zehirli maddeler içermemelidir.
• Oyuncağın hiçbir parçası zımba ya da iğneyle tutturulmalıdır.
• Üzerine binilecek oyuncaklar sağlam ve dengeli olmalıdır.
• Ev içinde kullanılan oyuncaklar ev içinde tutulmalı ve paslanmalarına engel olunmalıdır. Tüylü oyuncakların tüyleri gevşek olmamalı, kolay çıkmamalıdır.
• Oyuncakların sağlam olup olmadıkları düzenli olarak kontrol edilmelidir.
• Çocuğun oyun alanı her zaman düzenli olmalıdır. Küçük çocuklar oyun oynarken yalnız bırakılmamalıdır.

Oyuncak Alıcıları Hakkında Kısa Bir Araştırma

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi’nde yayınlanan kamuoyu araştırması çocuklarımıza oyuncak alırken nelere dikkat ettiğimizi gösteriyor.

Bu araştırmaya göre oyuncak alanların %57.1’i kadın. %64.7’si evli. %51.2’si lise ve üstü öğrenim görmüş. Yaş ortalamaları 24-53 arası.

“Oyuncaklar Hakkındaki Yönetmelik” alıcıların ancak %6.2’si tarafından biliniyor.

Oyuncak alıcılarının en sık oyuncak aldıkları yer %48.5 ile oyuncak mağazaları. En son aldıkları oyuncaklar arasında araba %27.7 ile ilk sırada. Onu %21.1 ile bebek, %9.5 ile tabanca izliyor.

Oyuncak alırken en çok dikkat edilen nokta fiyatı. Oranı %31.5. Fiyattan sonra %14.2 ile oyuncağın ilgi çekici olması, %11.1 ile çocuğun istemesi, %10 ile yaşa uygunluk ibaresi, %7.6 ile kaliteli olması ve %6.6 ile sağlıklı olması geliyor.

Alıcıların %54’ü oyuncağın çocuklar için sağlıklı ve güvenli olduğunu etiket üzerindeki bilgilere bakarak değerlendiriyorlar. Aldıkları oyuncağın güvensiz olduğunu düşündüklerinde %34.9’u satıcıya, %6.9’u yönetmelikten sorumlu kurum olan Sağlık Bakanlığı’na başvuracağını belirtiyor.

Oyuncak alıcılarının öğrenim düzeyine göre oyuncaklar hakkındaki bilgileri değerlendirildiğinde genel olarak yüksekokul mezunlarının daha fazla bilgi sahibi oldukları da ortaya çıkıyor.

Araştırmadan Çıkan Sonuç

Oyuncak alıcılarının en sık oyuncak aldıkları yer oyuncak mağazası olmakla birlikte, burayı

tercih edenler grubun ancak %48.2’sini oluşturmaktadır. Oysa oyuncakların pazar,

işporta gibi yerlerden değil, adı ve adresi belirli satıcılardan alınması oyuncak sağlığı ve

güvenliği için son derece önemlidir.

Oyuncak alırken en fazla dikkat edilen özelliğin fiyat olduğu saptanmıştır. ABD’de yapılan bir çalışmada ise okul öncesi yaşta çocuğu olan 73 kişi, oyuncak alırken tercihlerini etkileyen en önemli iki faktörün oyuncağın güvenli olması ve yeni beceriler kazandırması olduğunu ifade etmişlerdir.

Güvenliğe ilişkin ibarelerin hiçbirinin en çok satılan oyuncakların tamamında bulunmadığı

saptanmıştır. Yönetmeliğe göre oyuncak üzerinde bulunması zorunlu olan bu bilgilerin

bulunmayışı, yönetmelik gereklerinin yerine getirilmediğini, bunun da ilgili kurum olan

Sağlık Bakanlığı tarafından denetlenmediğini göstermektedir.

Yüksekokul/fakülte mezunu olan oyuncak alıcılarının Oyuncaklar Hakkındaki Yönetmelik’i

lise ve alt öğrenim düzeyindekilere göre daha fazla bildikleri belirlenmiştir. Yine aynı grupta

oyuncak etiketi üzerindeki bilgileri okuma ve etiket üzerinde bulunması gerekenleri bilme

sıklığının daha fazla olduğu görülmüştür.

Oyuncak alırken dikkat edilen ilk özellik değerlendirildiğinde yüksekokul/fakülte mezunu

olan grupta oyuncağın eğitici olması, sağlıklı olması, kaliteli olması, yaşa uygun olması;

oyuncağın fiyatı, ilgi çekici olması, reklamlardan etkilenilmesi, çocuğun isteğine uygun olmasına göre ilk özellik olarak daha fazla belirtilmiştir.

Araştırmaya katılan oyuncak alıcılarının yaşlarına göre oyuncak etiketindeki uyarıları okuma

sıklığı değerlendirildiğinde genç grupta uyarıları okuma sıklığının daha fazla olduğu görülmüştür.

Araştırmanın sonuçlarına göre öğrenim düzeyi arttıkça hem yönetmeliğin, hem de

oyuncak güvenliği ile ilgili bilgilerin bilinme sıklığı artmaktadır. Bu durum oyuncak

güvenliği konusundaki duyarlılığın artırılması için bilgilendirmeye gereksinim olduğunu

göstermektedir.