Anne Sütünden Sonra…

Ek gıda dönemi son derece önemlidir. Bebeğin gelişimi açısından beslenmesini desteklemeniz bu süreç ile birlikte başlar. Bazı gıdalardan bir yaşına kadar uzak durmalı bazı gıdaları da her gün en az bir defa yenilecekler listenize eklemelisiniz. Peki bunlar yani yenilecekler ve uzak durulacak besinler nelerdir? Yaşına göre beslenme düzeni nasıl olmalıdır?  Yemeklere başlarken genelde yapılan ve aslında doğru olmayan yemeğin suyuna ekmeği bandırıp bebeğe vermek yerine ne yapabilirsiniz? Bunu yapmak neden yanlış? Sorularımızın cevabını Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Ayşe Sokullu’dan aldık.

Pişirme yönteminiz besin değerlerinin ölmemesi için buharla ya da düdüklü tencere ile pişirmek olmalı.

Peynirli karışımlarınızı meyve püreleriyle süsleyin.

Asıl Besin Kaynağının Anne Sütü

İlk altı ay bitiyor ve bebeğinizi ek gıdalarla tanıştırma vakti yaklaşıyor… Tam da bu telaşlı dönemde; doğru seçimleri, doğru zamanda yapmanız için size keyifli bir rehber hazırladık…
Anne sütünü bıraktırmayı iki yaş sonrasına ertelemeyin. Anne sütüyle birlikte ek gıdalara geçiş sürecinde bilinçli tercihler yapmak, bebeklerin sağlıklı gelişimi için büyük önem taşıyor. Ek gıdalara başlamadaki amaç, sadece doyurmak değil kuşkusuz. Bebeğinizin bir dönem daha, halen asıl besin kaynağının anne sütü olduğunu unutmamalısınız. Ek gıdalara başlamadaki asıl amaç, bebeğe sağlıklı beslenme alışkanlıkları kazandırmak.

İlk 6 Ay

Bu dönemde bebeğinizi sadece anne sütüyle beslemeniz onun için en zengin beslenmedir. Sütünüz sayesinde bebeğinizin sahip olduğu özel bağırsak florasının bozulmaması için su dahi vermenize gerek yok. İlk altı ayda, eğer bebeğinizde tıbbi anlamda teşhis edilmiş bir eksiklik varsa hazır mama takviyesi gerekebilir. Bu noktada doktorunuzun tavsiyelerine göre hareket etmelisiniz. Beşinci ayın sonundan itibaren ek gıdalarla küçük tanıştırmalar yapmanızın bir sakıncası olmayacaktır. Ancak unutmayınki altıncı ay joker ayınız. Ek gıdalara altıncı ayın sonunda da başlayabilirsiniz.

Ek Gıdalara Geçiş

Her defasında tek bir gıdayı, küçük miktarlarda (bir tatlı kaşığı kadar) vererek ve yavaş yavaş artırarak (küçük bir çay bardağı boyutuna kadar) hareket edin. Böylece verdiğiniz gıdanın bebeğinizde alerjik bir reaksiyona neden olup olmadığını da test etmiş olacaksınız. İlk olarak meyve ve sebzelerden başlayın. Örneğin, kışın elma ve armut; yazın ise şeftali ve kayısı tercih edebilirsiniz. Bu dönemde narenciye, tropik ve kırmızı meyvelerden uzak durun. 10-15 günlük bu dönemin ardından sebzelerle tanışma vakti! Doğranıp haşlanmış birkaç tatlı kaşığı havuçla başlayabilir, her üç günde bir yeni çeşit sebzeyle kombine ederek devam edebilirsiniz. Kışın balkabağı, kereviz, ıspanak; yaz döneminde yeşil kabak, enginar, semizotu, fasulye ya da brokoli idealdir. Sebzeleri blenderdan geçirmek çok kremamsı bir kıvama neden olur. Bu da bebekleri sadece yutmaya alıştırır ve çiğneme fonksiyonlarının gelişimini önler. Dolayısıyla sebzeleri mümkün olduğunca büyük delikli bir süzgeçten geçirip çatalla ezerek hazırlayın. Pişirme yönteminiz ise besin değerlerinin ölmemesi için buharla ya da düdüklü tencere ile pişirmek olmalıdır. Lahana ya da karnabahar gibi gaz yapıcı sebzeleri şimdilik kullanmayın. Patatesi de ilk sebze olarak vermeyin; çünkü patates, içerdiği nişasta ile kabızlığa neden olabiliyor.

7. Ay

Altı ay bittiğinde bebeğinizin beslenmesine yoğurdu ekleyin. Bu dönemde ayrıca kahvaltılara da başlayabilirsiniz. Meyve, sebze ve yoğurt şeklinde üç öğün (hepsi birer çay bardağı kadar) bebeğinizin gelişimi için idealdir. Artık daha çeşitli olan sebze çorbasına kıyma şeklinde et (dana etini tercih edin) katabilirsiniz.

8. Ay

Yedinci ay bittikten sonra biraz ekmek ya da tahıl içeren gıdalara geçebilirsiniz. Örneğin yulaf ezmesi, tahıllı kaşık mamaları ve üzüm pekmezini deneyebilirsiniz. 1 yaşa kadar asla bal kullanmayın. Yine bu dönemde yumurta ve peynire de (tercihiniz tuzu alınabilecek bir peynir ya da lor olmalı) başlayabilirsiniz. Fakat yumurtayı katı pişirip sadece sarısını deneme amaçlı verin. Eğer alerji olmazsa, her gün verecekseniz yarım yumurta sarısı yeterli olacaktır. Tüm bunlarda da her zamanki gibi az ölçülerle ilerleyin. Tek tek ya da ikili, üçlü kombinasyonlar deneyebilirsiniz. Önemli bir besin kaynağı olan balığa da bu dönem başlayabilirsiniz. Somon, levrek ya da çupra gibi balıkları tercih edin. Pişirme yönteminiz kızartma değil, haşlama, ızgara ya da buğulama olmalıdır. Artık klasik kahvaltıdan çıktınız ve meyvelerin de içinde olduğu zengin kahvaltı dönemindesiniz. Peynirli karışımlarınızı meyve püreleriyle süsleyin. Kahvaltılara bu dönem ceviz de ekleyebilirsiniz. Fındık daha alerjen bir besin olduğu için şimdilik uzak durmak en iyisi.

9-12 Ay

Bu dönemde anne sütünü geceleri yine vermeye devam etmelisiniz. Artık bebeğiniz büyüyor ve ev yemeklerine daha yakın gıdalara yer vermeye başlamanın tam zamanı. Örneğin, tek sebzeli kıymalı yemekler ideal olacaktır. Tabii tuzsuz ve salçasız olmak şartıyla. Ayrıca kuru baklagillere de alıştırarak geçebilirsiniz. Bu dönemde bebeklerin artık eskisi kadar gaz problemleri olmadığı için, kış döneminde karnabahar gibi sebzeleri kullanabilirsiniz. Bir diğer gıda bulgur da artık bebeğiniz için serbest. Kırmızı meyveler ve domates de artık bu dönemden itibaren mönülerinizdeki yerlerini alabilir. Unutmadan! Kahvaltılara küçük bir miktar tereyağı ekleyebilirsiniz.

10-12 Ay

Bir bebeğin en hızlı büyüdüğü dönem anne karnında geçen dönemdir. İkinci en hızlı büyüdüğü dönem ilk 1 yaş ve sonra da ergenlik çağıdır. Normalde bir hücreden 3 kiloya 9 ayda, 3 kilodan 10 kiloya ise 1 yaşın sonunda ulaşıyoruz. Bu andan itibaren boyumuz yılda ortalama 5-6 cm uzarken, ergenlik çağında yılda 10-12 cm uzuyor. Bu yüzden özellikle ergenlik çağında protein alımı büyük önem taşıyor.

12 Ay ve Sonrası

Bebeğiniz 1 yaşına geldikten sonra günde üç öğün ve iki ara öğün şeklinde bir beslenme programı uygulayabilirsiniz. Sadece salça ve tuzu ondan uzak tutmalısınız. Baharatlardan da kekik ya da nane gibi ot baharatları tercih edin. Çünkü toz baharatların çoğu çok tuzludur. Bu dönemde süte başlayabilir ve kahvaltılarda kullanabilirsiniz. Yalnız bebeğinizin günlük süt ve süt ürünlerinin toplamda 500 ml’yi geçmemesine dikkat edin. Ayrıca kahvaltılarda artık haşlanmış yumurtanın akını vermeye başlayabilirsiniz. Öğlen yemeklerinde mevsime uygun sebze yemekleri kullanmak yeterli olacaktır. Ara öğünlerde ise yoğurt iyi bir kurtarıcıdır. Akşam yemeğinde de yine öğlen mönüsüne benzer bir öğün seçebilirsiniz. Örneğin, tarhana çorbası ya da dolma içi gibi bir alternatif olabilir. Burada önemli olan, akşamları mümkün olduğunca doyurucu ve kolay sindirilebilen gıdaları seçmeniz. Akşam yemeği saatini ise bebeğinizin yatma saatinden 1-2 saat öncesinde yapmalısınız.

Bebekler Neden Kabız Oluyor?

Bebeklerde beslenmenin en önemli hususlarından biri olan kabızlık, genellikle yanlış beslenme alışkanlıkları nedeniyle yaygın olarak görülüyor. Anne sütü alan bebekler gün içinde kabızlık sorunu çekmezken (günlük 1-10 defa arası kaka yaparlar), ek gıdalara geçişle birlikte hem bağırsak dolaşımı değiştiği için hem de ek gıda etkisiyle kaka sayısı azalabiliyor. Fakat burada endişe edilecek bir durum söz konusu değil. Kabızlığa karşı ilk adım, gıda düzenlemesi olmalıdır. Örneğin armut, kayısı ya da erik gibi gıdalarla yapılacak hoşaflar bebekleri rahatlatabilir. Ayrıca tahıl kabuğu içeren gıdalara yönelmek ve bol su tüketimi de bebekler için uygun bir önlem. Eğer baş edilemeyen bir kabızlık varsa mutlaka doktora başvurulmalıdır.

Sağlıklı Atıştırmalıklar Listesi

Türk Pediatri Kurumu’nun, çocuklar için sağlıklı atıştırmalık önerileri Bebeğiniz /Çocuğunuz için yaşına uygun gıdaları bu listeden seçebilirsiniz.

Her Gün

Ceviz, fındık, badem, tahin pekmez, sarı leblebi, kuru erik, kuru kayısı, sütlü kakaolu gevrek, yoğurt, meyveli süt, kayısı, muz, elma

Günde Birkaç Defa

Çilek, portakal, mandalina, salatalık 

Bebeğinizi Beslerken

• Bebeğinizi, emziğe ve emzik ucunu bir tatlıya batırıp vermeye alıştırmayın.

• Şeker ve tuzu bebeğinizden uzak tutun.

• Yemek sularını ekmeğe batırıp bebeğinize vermeyin; çünkü yemeğin suyu, en tuzlu yeridir.

• 2-3 aylık bebeklere yemek tattırmayın.

• Vereceğiniz gıdayı önce ölçün sonra ezin. Böylece fazla miktarda gıda vermenin önüne geçmiş olursunuz.

• Meyve sularının miktarlarına dikkat edin. Bir portakal yediriyorsanız, sadece bir portakalı sıkın.

• Bebeğinize özellikle kahvaltılarda çok sayıda bisküvi vermeyin. Bisküviler yüksek kalorili olduğu için tokluk hissi yaratırlar ve bebeğiniz günün diğer öğünlerinde iştahsız olur.

• Her öğünde porsiyonları küçük olarak ayarlayın ve böylelikle bebeğinize acıkma fırsatı verin.

• Hazır gıdalardan, hazır çorbalardan uzak durun.

• Kalorisi yüksek ürünler yerine besleyici ürünler tercih edin. Meyveler, süt ve süt ürünleri, yoğurt, meyveli yoğurt, pekmez, kuru yemiş besleyiciliği yüksek besinlerdir.

• Her şeyi mevsiminde kullanmaya özen gösterin. 

Biberon Aşkına!

Bebekler biberona alışınca, anne sütü emmekten daha kolay vazgeçebilir. Bebek biberonu dudaklarıyla emerken, anne memesini ise bütün ağzını açarak damağıyla emmektedir. 

Hangi Besin, Ne Zamana Kadar Yasak?

• 1 yaşa kadar Tuz (Sonrasında da tercih etmeyin)

• Süt 1 yaşa kadar

• Bal 1 yaşa kadar

• Yumurta akı 1 yaşa kadar

• Patlıcan 1 yaşa kadar

• Bakla 1 yaşa kadar 

Haftayı Planlamak İçin (9 aydan sonra)

• Balık, haftada 2 gün

• Kırmızı et, haftada 2-3 gün (daha az yağlı olduğu için dana eti, kıyma şeklinde)

• Tavuk, haftada 2 gün 

Hangi Besin Grubu Ne Yapıyor?

• Et büyümeyi destekliyor, kansızlığa iyi geliyor.

• Süt ve süt ürünleri kemik gelişimine destek oluyor ve büyümeyi sağlıyor.

• Sebze ve meyveler bağışıklık sistemi ve floranın gelişimini destekliyor.

• Tahıl grubu sinir dokusunu, görmeyi destekliyor.