Panik Olmadan, Tedbirli Davranın

Yenidoğan sarılığı, bebeklerin çoğunda görüldüğü gibi ikinci üçüncü günden sonra da görülebilir. Ciltte görülen sarılığın dışında başka bulgunun eşlik etmediği durum hakkında Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Ebru Gözer’den bilgiler aldık.

Zamanında doğan bebeklerin yüzde 60’ında görülürken, erken doğan bebeklerin ise yüzde 80’inde görülüyor

Yenidoğan Bebeklerde Sık Görülür

Sarılık, yenidoğan bebeklerde en sık görülen ve en önemli sorunlardan biridir. Zamanında doğan bebeklerin yüzde 60’ında görülürken, erken doğan bebeklerin ise yüzde 80’inde görülüyor. Sarılık, yaşamın ilk haftasında ortaya çıkar ancak bebeklerin yüzde 10 kadarı sarılık nedeniyle tedavi görür. Biliriubin (kırmızı kan hücrelerinin parçalanması sırasında ortaya çıkan turuncu-sarı olan madde), hemoglobin içindeki proteinin yıkım ürünüdür. Doğum sonrası fizyolojik olarak yıkılmaya başlanan yapısından açığa çıkar. Açığa çıkan bilirubin indirekt yapıda olduğundan, karaciğerde metabolize edilerek direkt bilirubine dönüştürülür. Önce safra sonra da bağırsağa atılarak dışkı ile vücuttan atılır. Ancak yıkım aşaması yenidoğanda fazla olduğundan karaciğerde yeterince metabolize edilemeyip ciltte birikmeye başlar. Yenidoğanların çoğunda görüldüğü gibi 2-3. günden sonra ciltte birikerek fizyolojik sarılık gelişir. Önce fizyolojik olarak başlayıp bazı durumlarda patolojik hale dönen sarılığın karaciğerin virüs veya metabolik kaynaklı hastalıkları ile ortaya çıkan sarılığı ile ilişkisi yoktur.

Renk Değişikliği Olarak Belirir

Sarılık önce yüzde, gözün beyaz kısmında sarı renk değişikliği olarak belirmeye başlar. Kandaki değeri yükselmeye başladıktan sonra vücudun alt kısımlarına yayılır. Gün ışığında sarı renk daha iyi değerlendirilir. Ciltte görülen sarılık dışında başka bulgu eşlik etmez.

Fizyolojik Sınır Olan 12 mg/dl

Yenidoğan bebeklere, hastaneden taburcu edilmeden bilirubin için kan testi yapılmaktadır. Fizyolojik sınır olan 12 mg/dl altında ise müdahale edilmez. Bilirubin değerleri bebeğin doğum haftası, hastalık hali ve özellikle prematüre olup olmadığı göz önüne alınarak belirlenmiş skalalara göre değerlendirilir. Buna göre tedaviye başlanır.

Bilirubin Düzeyine Göre Tedaviye Başlanılır

Bilirubin düzeyi gününe, doğum haftasına, varsa hastalık durumuna göre yükselmiş bebeklere fototerapi uygulanır.  Fototerapi sayesinde ciltte biriken bilirubin suda eriyen fotoizomerlere dönüşüp vücuttan yine dışkı ile atılır. Bunun için dalga boyu 460-490 nm olan mavi-yeşil ışık veren cihazlar kullanılır.  Bebeğin gözüne  zarar vermemesi için bantlanır. Herhangi bir yan etkisi yoktur. Bebeğin aktif beslenmesi sağlanır. Sık beslenme ile dışkı ve idrar yaparak bilirubin vücuttan hızla uzaklaştırılır. Hastalık hali ve küçük prematür bebeklerde bu tedavi yenidoğan yoğun bakım ünitesinde uygulanır. Sarılık değerleri normal fototerapi sınırları altına düştüğünde tedavi sonlandırılır.

3-4 Gün Sonra Mutlaka Kontrol Edilmeli

Fizyolojik sarılık konusunda aile doğum sonrası bilgilendirilmeli. İlk 24 saatten sonra başlayan, günde 5 mg /dl de hızlı yükselmeyen, bilirubin değerinin 12mg/dl geçmeyen durumlara fizyolojik sarılık diyoruz. Hastaneden taburcu olurken 2-3. günde bakılan bilirubin değeri, taburcu olduktan 3-4 gün sonra mutlaka kontrol edilmeli. Eğer değerleri yükselmiyor, fototerapi sınırları altında kalıyorsa beslenmesi yeterli ise kendiliğinden sarılığın geçmesi beklenir. Ancak prematür bebeklerde, doğum sonrası sorunlar olduğunda, kan grubu uygunsuzluğunda, yetersiz beslenmede, enfeksiyon durumlarında aralıklı bilirubin değerleri kontrol edilmeli.

Santral Sinir Sistemi Olumsuz Etkilenir

Bebeklerde tedavi edilmeyen indirekt hiperbilirubinemi akut ensefalopati tablosuna neden olan bilirubin toksisitesi ve kalıcı sekel olarak kernikterus (yeni doğan bebeklerin şiddetli sarılık geçirmeleri halinde, kanda yükselen bilirubinin kan-beyin bariyerini geçerek beynin bazı çekirdeklerine zarar vermesi durumu) yapar. Her iki tabloda santral sinir sitemi olumsuz etkilenir. Bu tablolar fototerapi sınırlarının çok üstünde daha çok kan transfüzyonu gerektiren bilirubin değerlerine ulaşmış durumlarda ortaya çıksa da yakın takip ile bilirubin hızla fototerapi verilerek kabul edilebilir sınırlara çekilmeli. Bir diğer sekelde  işitme de olur. İşitme kayıplarına neden olabilir.

Takiple Önlenebilir

Yaşamın ilk günlerinde hızlı yükselen bilirubin fizyolojik olarak değerlendirilmemeli, altta yatan neden hızlıca saptanıp bilirubin yükselişi kontrol altına alınmalıdır. Fiizyolojik sarılık ise bebeğin doğum sonrası yakın takipleri ile tekrar tekrar değerlendirilmelidir. Önlenebilir, tedavisi kolay bir durum olduğundan panik olmadan ama tedbirli davranılması gereken bir durumdur.