Bebeklerde Acıkma-Doyma İpuçları ve Doğru Emzirmenin Önemi

Emzirmek, anne ile bebek arasındaki bağı güçlendirirken, bebeği rahatlatıp, güvende hissettirir. Doğumdan sonra en kısa süre içinde bebeğin emzirilmeye başlanması, hem süt oluşumunu hızlandırır hem de bebek için çok değerli olan kolostrumdan (ağız sütü) bebeğin faydalanmasını sağlar. Medical Park Bahçelievler Hastanesi’nden Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op. Dr. Dilara Tekden Kırgız, anne sütünün yapısı ve bebeğe faydaları hakkında bilgi veriyor.

Doğumdan sonra, yeni doğanlar başlangıçta proteinden ve bağışıklık sistemini güçlendirmeye yarayan immunglobulinlerden zengin olan altın değerinde kolostrum (ağız sütü) ile beslenmeye ihtiyaç duyarlar. Bebeğin emmesi veya diğer süt sağma yöntemleriyle kolostrumun sık sık salgılanması; doğumdan yaklaşık 3-4 gün sonra salgılanan olgun anne sütü üretimi için önemli bir tetikleyicidir. Bebeğin doğum sonrası anne yanına verilemediği dönemde dahi ilk sütün sağılarak bebeğe verilmek için saklanması oldukça önemlidir. Anne sütü oda sıcaklığında (24 derece) 2 saat, buzdolabında (+4 derece) 2 gün ve derin dondurucuda 3 ay süre ile saklanabilir.

Kolostrumun faydaları nelerdir?

• Bağırsak florasınının gelişimini destekler. Yeni doğan bebeklerde bu flora henüz gelişmemiş olduğu için kolostrumla sağlıklı bir flora oluşumuna zemin hazırlanır.
• Sindirim sistemini destekler. Yine, yeni doğan bebeklerde sindirim sistemi henüz gelişmediğinden enfeksiyona eğilim olabilir. Kolostrum alan bebeklerde bu en az düzeye iner.
• Bebeğin vücudundaki, anne karnında oluşan mekonyumun (kaka) atılmasını kolaylaştırır. Doğumdan sonra bebeğin vücudunda biriken ve sarılığa neden olan bilirubin isimli maddenin dışkı yoluyla atılması gerekir. Yani kolostrum, sarılık riskini de azaltır.
• Bağışıklık sisteminin güçlenmesini sağlar. İçeriğinde bulunan immunoglobülin A, G, E, D ve E ile bebeği viral ve bakteriyel her türlü enfeksiyonlardan korur.
• Bebeğin alerjiye yakalanma ihtimalini azaltır.

Bebek emme refleksi ile doğar

Sağlıklı yeni doğanlar anne ile ten tene temas ettiklerinde memeyi bulma ve memeye yapışmayı sağlayan emme refleksine sahiptirler. Bebeğin bu davranışı; onun beslenmesiyle birlikte aynı zamanda annenin bebeğiyle bağ kurmasına, onu tanımasına, bebeğinin ihtiyaçlarına cevap vermesine ve annenin bebek bakımının temellerini öğrenmesine imkân tanır.

Genellikle sağlıklı bir yeni doğan; anne ve bebek faktörlerine ve süt transferinin etkinliğine bağlı olarak bazı değişikliklerle birlikte 24 saatte 8-12 kez beslenmek için uyanır. Bazı bebekler her saat başı beslenmek için işaret verebilirler ancak daha sonra beslenmeler arası süre uzayabilir. Ebeveyn bebeğin gösterdiği beslenme ihtiyacı ipuçlarına dikkat etmeli ve ihtiyacı olduğunda bebeğini beslemelidir.

Bebeğin acıktığına dair ipuçları

• Başını sürekli etrafında çevirerek aranma hareketi yapması
• Ağzını açıp kapatması veya dudaklarını şapırdatması
• Parmaklarını veya ellerini emmesi

En iyi beslemeye başlama zamanı, bebeğin hareket etmeye başlayarak bu ipuçlarını gösterdiği zamandır. Ağlamak açlığın geç bir işaretidir; bu nedenle ebeveynler bebeklerinin ağlamalarını beklemek yerine, beslenme ihtiyacı ipuçları göstermeye başladıklarında bebeklerini beslemeye başlamalıdırlar. Ağlamaya başlamış olan bir bebeği beslemeden önce sakinleştirmek gerekecektir. Bebek ipuçları ile yönlendirilen bebeğin sık beslenmesi ve artan emzirme süresi sayesinde hem anne sütü alımı artacak ve hızla doğum kilosunun üzerine çıkacaktır hem de annenin olgun süt miktarı artacaktır.

Emzirme sonrası mutlaka bebeklerin gazının çıkarılması (geğirme molaları verilmesi) gereklidir. Emzirme esnasında uyuyakalan bebekler için de annelerin mutlaka bebeklerinin gazını çıkarmaları gerekmektedir. Bu nedenle bebeklerini uyandırabilmek için bebek bezi değiştirilebilir, bebeğin başı, kolları, sırtı veya ayakları ovalanabilir.

Bebeği doğru şekilde emzirmek için

Emzirme pozisyonunun rahatlığı, bebeğin memeye etkili şekilde bağlanmasının temelidir. Doğru emzirme pozisyonunda en önemli nokta annenin ve bebeğin rahat olmasıdır. 
Memeye yapışma sırasında; bebeğin dudakları, meme başı ve alt dudağın yakınındaki areolanın (koyu renkli alanın) çevresini kavrar ve yakalar. Etkili bir kavrama ve süt transferinin belirtileri:

• Anne ve bebek, her ikisi de tamamen rahattır.
• Anne çekiş ve baskı hissediyor, ancak meme ucu sürtünmesi, sıkışması veya ağrısı yok.
• Bebeğin ağzı esneyecek kadar geniştir.
• Bebeğin burnunun yakınında alt çeneden daha fazla areola görülür. Diğer bir deyişle, kavrama alanı meme ucuna göre asimetriktir, meme başı bebeğin ağzında yüksektir ve bebeğin burnuna çok daha yakındır.
• Çene memeye gömülüdür ve burun memeye yakındır ancak değmez.
• Yutkunmalar duyulur.
• Emzirmeden sonra meme, emzirmeye başlamadan öncesine göre daha hafif/yumuşaktır.
• Bebek beslendikten sonra mutlu olur. Kollar gevşer ve bebek artık aranmaz.

Bebeğin doyma belirtilerini fark edin

Her beslenme seansının amacı, bebeğin tokluk belirtileri gösterene kadar ve bebek memnun olana kadar beslemek olmalıdır. Yeterince beslenen bebekler ellerini ve yüz kaslarını gevşetir, uyanıkken memnun görünürler. Erken dönemde yeni doğanın sık beslenme ipuçları göstermesi ve sık beslenmesi gayet normal bir durumdur. Bebek büyüdükçe beslenme aralıkları artacaktır.

Yetersiz emme, süt alımı belirtileri

Yetersiz süt alımının en önemli belirtisi ağırlık artışıdır. Bununla birlikte dikkat edilmesi gereken yetersiz alım belirtileri;
- Günde 1’den az dışkılama
- Bebek bezinde kırmızı-turuncu lekeler (ürat kristalleri)
- Cilt kuruluğu ve cilt esnekliğinin azalması, kaybolması
- Bıngıldakta çökme
Bu gibi durumlardan şüphelenildiğinde mutlaka bir pediatri uzmanına (çocuk hastalıkları uzmanına)  başvurulmalıdır.

Emzirmenin anne üzerine etkileri nelerdir?

1. Vücut ağırlığında azalmayı sağlar. Özellikle ilk 6 ayda kademeli yavaş kilo verme sağlanır.
2. Annenin diyet içeriğine dikkat etmesi gerekir. Vitamin ve minerallerden zengin gıda tüketimi emzirmeyle olan vitamin ve mineral kaybını önleyecektir.
3. Emzirme sırasında kemik mineral kaybı oluşmaması için mutlaka diyette kalsiyum, magnezyum, fosfor ve çinkodan zengin özellikle de koyu yapraklı sebze tüketimine dikkat edilmelidir.

Süt üretimini neler etkiler?

Yalnız anne sütü ile bebeklerini besleyen sağlıklı anneler, günde yaklaşık 750-800 ml süt üretir. Bununla birlikte süt hacmi bireyler arası değişkendir. Doğumdan sonraki ilk 2-3 gün salgılanan kolostrum denen ağız sütünün hacmi düşüktür. Sonraki günlerde olgun süt salgılanması başlamasıyla ciddi olarak süt miktarında artış olur.

Süt hacmini bebeğin talebi belirler. Emzirme döneminde yeterli süt hacminin sağlanabilmesi için öncelikli şart, annenin günde en az 3-3,5 litre (sıcak havalarda 4 litreye kadar çıkılabilir) su tüketimidir. Bununla birlikte sütteki yağ miktarını artırıp doyurucu olmasını sağlayan sağlıklı yağ kaynakları da kontrollü şekilde tüketilebilir. Bunlar arasında fındık, badem, ceviz gibi kuruyemişler ve tahin listenin başında yer alırlar.