Orta Kulak Enfeksiyonu ve Korunma Yolları

Bebek ve çocukluk çağında en sık yaşanan enfeksiyon hastalıklarından biri de orta kulak enfeksiyonu. Üst solunum yolu enfeksiyonları ile de yakın ilişkisi bulunan orta kulak enfeksiyonu hakkında Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Doktor Gülsemin Güloğlu ailelere şu bilgileri veriyor.

Kış ve İlkbahar aylarında 6 ay ve 3 yaş arasındaki çocuklarda en sık yaşanan hastalıklar arasında yer alan orta kulak iltihabı, genellikle üst solunum yolu enfeksiyonlarına eşlik eder. Burun akıntısı, öksürük gibi belirtileri olan orta kulak iltihabından korunmak için bebeklerin en az 6 ay anne sütü ile beslenmesi, çocukların ise sigara dumanından uzak tutulması büyük önem taşır.

Orta kulak nerededir?

Kulak; dış, orta ve iç kulak olmak üzere 3 bölümden oluşur. Dış kulak, kulağın gördüğümüz dış kısmından kulak zarına kadar olan bölümüdür. Orta kulak ise kulak zarının iç kısmında bulunan hava dolu boşluktur. Burada örs, çekiç ve üzengi adı verilen küçük kemikler bulunur ve görevleri dış kulaktan gelen sesi iç kulağa iletmektir.

Orta kulak, bir kanal (östaki kanalı) ile geniz boşluğuna bağlanır. Esneme ve yutkunma ile kulakta duyulan çıtırtı, orta kulağa havanın östaki kanalı aracılığıyla girişiyle oluşur. Bu kanal aracılığıyla dış kulak ve orta kulak, yani kulak zarının iki tarafındaki basınçlar eşitlenir. İç kulak ise orta kulak boşluğunun daha iç kısmında bulunur, işitme yanında denge ile ilgili görevi vardır.

Orta kulak enfeksiyonu nasıl oluşur?  

Orta kulak enfeksiyonu burun veya boğaz boşluğundaki bakteri veya virüslerin, östaki kanalı yoluyla orta kulağa ulaşmasıyla oluşur. Kulak zarında bir delik olmadığı sürece dış kulaktan orta kulağa enfeksiyon etkeni giremez. Bazen bakteri veya virüs, yani enfeksiyon etkeni olmadan da alerji veya geniz etinin büyük olmasına bağlı östaki kanalında ödem ve buna bağlı orta kulakta sıvı toplanması görülebilir. Seröz orta kulak iltihabı denilen bu durumda antibiyotik tedavisine gerek olmaz ve bazen ameliyatla kulak zarına tüp takılmasını gerektirebilir. 

Üst solunum yolu enfeksiyonlarında östaki kanalında ödem oluşacağından orta kulak basıncı dengelenemez ve negatif basınçla bakterilerin orta kulağa geçişi kolaylaşır.

Östaki kanalının çocuklarda daha düz ve kısa olması nedeniyle orta kulak iltihabı çocuklarda daha sık görülmektedir. Ayrıca biberonla beslenme, sigara dumanına maruz kalma ve kreşe gitme gibi etkenler çocuklarda orta kulak iltihabı sıklığını arttırır. Erkek çocuklarda kızlardan daha sık görülmektedir. Ailede sık orta kulak iltihabı görülmesi de çocukta orta kulak enfeksiyonu riskini arttırır.

Orta kulak enfeksiyonu belirtileri nelerdir?

Orta kulaktaki sıvı kulak zarını iterek ağrıya neden olur. Büyük çocuklar ağrıyı tarif edebilirken, küçük çocuklarda kulak çekiştirme veya huzursuzluk şeklinde belirti verir.

Çiğneme, emme gibi orta kulak basıncında değişiklik yaratan hareketler ağrının artmasına neden olur. İştahsızlık ve uykusuzluk da sıklıkla eşlik eder. Orta kulak basıncı çok artarsa kulak zarı delinebilir ve dış kulakta iltihaplı veya kanlı akıntı görülür. Kulak zarının delinmesiyle birlikte ağrıda ani bir azalma görülecektir.

Ayrıca ateş, bulantı, kusma baş dönmesi ve işitme kaybı da görülebilir. Genellikle üst solunum yolu enfeksiyonlarıyla birlikte görüldüğünden burun akıntısı, öksürük gibi belirtiler de eşlik edebilir.

Çocuklarda işitme kaybının olduğu televizyonun sesini fazla açması, yüksek sesle konuşması ile fark edilebilir. Seröz orta kulak iltihabında ise hiç bulgu olmayabilir veya sadece hafif işitme kaybı olabilir.

Bazen orta kulak iltihapları hiç tedavisiz 2-3 günde kendiliğinden düzelebilir. Ancak doktorunuz antibiyotik önerdiyse en az 10 gün kullanılmalıdır.

Orta kulak enfeksiyonu tanısı nasıl konur?

Eğer çocuğunuzda orta kulak iltihabından şüpheleniyorsanız mutlaka doktora götürmelisiniz. Doktorunuz otoskop adı verilen ışıklı bir aletle çocuğunuzun kulağına bakacak ve tanı koyacaktır.
Orta kulak iltihabında kulak zarı kızarık ve bombe görülür. Seröz orta kulak iltihabında ise kulak zarı içe çökük görülebilir. Kulak zarında bir delik ve dış kulakta akıntı varsa doktorunuz hangi tip bakterinin etken olduğunu saptamak amacıyla buradan kültür alabilir. Yeni gelişen enfeksiyonlarda genellikle tetkik yapmak gerekmez. Ancak uzamış ve seröz orta kulak iltihaplarında işitme testi gerekebilir.

Orta kulak enfeksiyonu nasıl tedavi edilir?

Doktorunuz tedaviye karar verirken;
• Enfeksiyonun ciddiyeti ve tipi
• Hangi sıklıkta orta kulak iltihabı geçirdiği
• Enfeksiyonun süresi
• Çocuğun yaşı
• İşitme kaybı olup olmaması gibi etkenleri göz önünde bulunduracaktır.

Tedavide çoğunlukla antibiyotikler ve ağrı kesiciler kullanılır. Birlikte dekonjestan ilaçlar ve burun damlalar da verilebilir. Tedaviye dirençli bazı vakalarda kulak zarının delinerek orta kulaktaki sıvının boşaltılması gerekebilir. Seröz orta kulak iltihaplarında ise kulak zarına bir tüp yerleştirilerek sıvının boşaltılması ve kulak zarının iki tarafındaki basıncın eşitlenmesi sağlanabilir ve çocuğun işitmesi düzelir. Tüp takılı olduğu süre içinde kulağa su kaçırılmamalıdır.

Orta kulak enfeksiyonundan  korunmak için neler yapılmalıdır?

• Bebeklere en az 6 ay anne sütü verilmesinin orta kulak iltihabı sıklığını azalttığı bilinmektedir.
• Biberonla beslenen bebeklerde beslenme sırasında başı dik tutmak gereklidir.
• Çocukları sigara dumanından korumak da sıklığı azaltacaktır.
• Mümkün olduğunca kalabalık ortamlarda bulundurmamak da üst solunum yolu enfeksiyonlarını ve dolaylı olarak da orta kulak iltihabı gelişme riskini azaltır.
• Aşılarını zamanında ve tam olarak yaptırmak da çocuğunuzu enfeksiyonlardan önemli ölçüde koruyacaktır.

Sık tekrarlayan orta kulak enfeksiyonlarında ne yapmalı?

6 ay içinde 3 veya daha fazla orta kulak iltihabı geçirilmesi tekrarlayan orta kulak iltihabı demektir ve nedeninin araştırılması gerekir. Yarık damak, alerjik burun iltihabı, geniz eti, sinüzit gibi hastalıklar tekrarlayan orta kulak iltihabına neden olabilir. Bu hastalıklardan hiç biri saptanmazsa koruyucu tedavi uygulanması gerekebilir. Koruyucu tedavi yöntemleri;
• Uzun süreli düşük doz antibiyotik verilmesi
• Kulak zarına tüp takılması
• Geniz etinin ameliyatla alınmasıdır.

Orta kulak enfeksiyonu tedavi edilmezse ne olur?

• İşitme kaybı
• Kulak zarının yapısının bozularak kalınlaşması
• Enfeksiyonun kulak arkasındaki kemiklere yayılabilir.