Bebek ve Çocuklara Yapılan Testler

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Hande Namal Türkyılmaz: “Tarama testleri, şüphesiz bir çocuğa sağlıklı bir gelecek armağan etmenin ilk ve en önemli basamağı. Gebelik öncesi anne karnında olduğu gibi çocuk doğduktan sonra da yapılacak testlerle hastalıklar erken teşhis edilerek önlem alınabiliyor. Bu nedenle ebeveynlerin sağlıklı çocuk kontrollerini ve tarama testlerini kesinlikle ihmal etmemesi hayati önem taşıyor.” diyerek konu hakkında bizleri bilgilendiriyor.

Tarama testleri erken teşhis ile önlenebilen ya da tedavi edilebilen hastalıkların, daha hiçbir belirti vermeden tanınması için yapılan testlerdir. Çocukluk çağı tarama testleri bir çocuğun tüm yaşamını sağlıklı geçirmesini sağlamak adına özellikle önem taşımaktadır.
Çocukluk çağı tarama testleri daha anne karnında iken başlar. Doğum öncesinde bebek sağlığını ilgilendiren kan uyuşmazlığı, Down sendromu, nöral tüp defektleri, fetal kalp hastalıkları, gebelik şekeri, bulaşıcı hastalıklar taramaları yapılan testlerden bazılarıdır.

Yenidoğan Dönemi Testleri 

Yenidoğan döneminde bebekten alınan topuk kanında 4 hastalık taranıyor:
Fenilketonüri: Erken tanı ile zeka geriliği önlenebildiği için taranmaktadır. Bebek 48 saat beslendikten sonra alınması gerekir. Daha erken alınmışsa 5-7 günler arasında yeniden topuk kanı alınmalıdır. Ben sağlama olması açısından ilki doğum yapılan hastanede, ikincisi de sağlık ocağında olmak üzere iki kere alınmasını öneriyorum.
Konjenital hipotiroidi: Bu hastalıkta tedavisiz geçen bir gün bile bebeğin zekasını olumsuz etkilemektedir ve erken tanı ile bu durumun önüne geçilebilir. Yine topuk kanından bakılır.
Biotidinaz eksikliği: Erken tanının beyin hasarı ve ölümü önlediği bir diğer hastalıktır, topuk kanından bakılır.
Kistik Fibrozis: Özellikle akciğer hasarından korunmak ve normal bir büyüme gelişme sağlamak için bu hastalığın erken tanısı da çok önemlidir. Topuk kanından bakılır.
İşitme taraması: Her 1000 bebekten 1 ile 6’sında işitme kaybı görülür. İşitme kaybı çocuğun dil, konuşma becerilerini, bilişsel sosyal gelişimini ve buna bağlı olarak da duygusal gelişimini bozar. Tarama yaptırmayanlarda işitme kaybının tanınması 18-30 aya kadar gecikmektedir.

Çocukluk Dönemi Testleri

Gelişimsel kalça displazisi taraması: Halk arasındaki adı kalça çıkığıdır. İlk 6 ay içinde yapılan basit bir ortez kullanımıyla engellenebilen, geç kalındığında ise ameliyat olmayı gerektiren bir durumdur. Bu nedenle 4-6. haftalar arasında mutlaka kalça ultrasonu yaptırılmalıdır.
Hemoglobin ölçümü: Kan sayımına ilk olarak 6. ayda başlanarak belirli aralıklarla tekrar edilmelidir. Anemi tüm vücut sistemlerimizi yakından ilgilendirmektedir. Özellikle ilk yaşta en sık görülen demir eksikliği anemisinin, çocuğun IQ puanında düşüklük yarattığı da ispatlanmıştır.
İdrar bakısı: İdrarda ilk 6 ayda olmak üzere belirli aralıklarla tekrarlanmalıdır. Toplumumuzda erişkin böbrek yetmezliklerinin nedeni aslında çocukluk çağında fark edilmeyen veya tedavi edilmeyen VUR (vezikoüreteralreflü) dediğimiz idrarın mesaneden böbreklere doğru geri kaçma durumudur. Düzenli olarak idrara bakılarak idrar yolu enfeksiyonu taranmalıdır. Ayrıca bu basit ve çocuğa acı vermeyen idrar bakısı ile Tip 1 diyabet dahil pek çok hastalığı yakalamak mümkündür.
Göz ve görme taraması: Her çocuk hayatının ilk ayında bir göz hekimi tarafından değerlendirilmelidir. İlk aylarda yapılan bu kontrollerde katarakt gibi yapısal anomaliler, çocukluk çağı kanserlerinden retinablaston ve doğumsal gözyaşı kanal tıkanıklığı gibi durumların varlığı araştırılır. Sonrasında görme keskinliği açısından 3 yaşında, okul öncesinde, okula başladıktan sonra 1-2 yılda bir ve 10 yaşında yine bir göz hekimine götürülmelidir.
Tansiyon taraması: Sağlıklı çocuklarda 3 yaşından itibaren her muayenesinde tansiyon ölçümü yapılmalıdır. Risk faktörü varlığında ise yaşa bakılmaksızın tansiyon ölçülmelidir.
Lipid profili: Hiperlipideminin erken tanısı ile damar tıkanıklığının önüne geçilebilir. Ailede risk faktörü varlığında 2 yaşından itibaren ‘LDL Kolesterol’ bakılarak taramalara başlanmalıdır. Risk faktörü olmayan çocuklarda ise 10-11 yaşta başlanır.
Ortopedik taramalar: Çocukluk çağında ‘skolyoz’ adını verdiğimiz omurga eğriliği ve kamburluk taranmalıdır.
Otizm taraması: Günümüzde her 68 çocuktan birinde otizm görülmektedir. Pek çoğu gerek erken tanınmaması gerek ailenin kabullenememesi nedeniyle erken tanı alamamakta ve tedavi ve eğitime başlamada geç kalınmaktadır. Henüz Sağlık Bakanlığı’nın rutin programına alınmamış olsa da doktorunuzdan 18 ve 24. aylarda, şüpheniz varsa 2 yaşından sonra da otizm taraması yapmasını talep edin.
Gelişim taraması: ABD Pediatri Akademisi 9. ay, 18. ay ve 24 /36. ayda gelişim taraması yapılmasını önermektedir. Bu taramada çocuğun dil-konuşma becerileri, ince motor, kaba motor becerileri, problem çözme, kişisel sosyal alanlardaki gelişimine bakılır. Bu alanlarda bir gecikme olması halinde erken müdahale ile çocuğun sağlıklı bir gelişim göstermesi mümkün olmaktadır.