Çarpık Dişlerin 5 Nedeni

Beş nedenden en çok bildiğimiz genetik olması. Peki bunun dışında dişler neden çarpık olur? Dar çenede kendine yer bulamayan dişlerin sıkışması sonucu oluşan çarpıklıkların sebeplerini, dişlerde ve çenelerde görülen problemlerin neler olduğunu Prof. Dr. Korkmaz Sayınsu’ya sorduk.

Genetik: Yapılan bilimsel araştırmalar göstermiştirki dişlerin bulundukları çeneler üzerindeki konum bozuklukları ve/veya çenelerin birbirleri ve yüz ile uyumlarındaki problemlerin en büyük etkeni genetik geçiştir. Bu konuya en basit örnek, eğer çocuk, anne tarafından küçük çene ve baba tarafından büyük diş genetik miras olarak almışsa dişlerinde çapraşıklık oluşması kaçınılmaz olacaktır.
Ağızdan Solunum: Geniz eti, burun tıkanıklığı, nazal polip, vb. sebeplerden dolayı ağızdan solunum yapan çocuklarda ağız sürekli açık kalacağından dil alt çene ile beraber aşağıda konumlanır ve üst damak kubbesini içeriden destekleyemez hale gelir. Aynı zamanda da yanak kasları gerilerek çeneler üzerinde dışarıdan baskı oluşturur. Bu nedenlerden dolayı baskı çeneler yanlara doğru gelişemez ve dar kalır. Neticede, dar kalan çeneler üzerinde yeterli yeri kalmayan dişler çarpık çıkar.
Beslenme: Çocuk, bebeklik zamanından başlayarak sürekli yumuşak gıdalar tüketmeye devam ederse, dişleri ile kesme, koparma ve çiğneme hareketlerini yeterince yapmazsa, yeteri kadar çalışmayan çene kasları zayıflar ve zayıf kaslar nedeniyle çeneler yeteri kadar gelişmeyerek olması gerekenden daha küçük kalır. Böylelikle, dişler için yeteri kadar yer kalmaz ve dişler çarpık çıkar.
Kötü Alışkanlıklar: Bebeklik döneminde ve erken yaşlarda kazanılan bazı alışkanlıklar dişlerin ve çenelerin gelişimlerini negatif olarak etkiler. 3 yaşından sonra emzik ve biberon kullanımının devam etmesi, parmak ve dudak emmek, tırnak yemek, kalem ve benzeri cisimleri ısırmak gibi alışkanlıklar diş ve çene yapılarının gelişimini olumsuz olarak etkileyen faktörlerdir.
Süt Dişlerinin Erken Kaybı: Süt dişleri, yerlerine gelecek kalıcı dişler için yer tutarlar. Kalıcı dişin doğru yerde ve düzgün çıkmasına yardımcı olduktan sonra zamanı geldiğinde kendiliğinden düşerler. Süt dişleri, kalıcı dişler için bir kılavuz ve yer tutucu görevi görürler. Ancak, süt dişleri çürüme ya da kırılma gibi nedenlerle vaktinden önce çekilirse, oluşan boşluğa yandaki dişler kayar ve bu durum, altından gelecek olan kalıcı dişin gömülü kalmasına ya da çarpık çıkmasına neden olur. Süt dişinin erken kaybı gibi geç düşmesi de sorun yaratabilir. Sürme zamanı geldiği halde üzerinde bulunan süt dişinin düşmediği durumlarda da kalıcı diş gömük kalabilir ya da bulunması gereken yerden faklı bir yere doğru çıkabilir.

Çarpık Dişlerde Tel Tedavisi Ne Zaman Gerekir?

Sağlıklı dişler her yaşta hareket ettirilebilir. Yani, her yaşta tel tedavisi yapılabilir. Ancak, henüz süt dişleri ağızdayken, bazı dişsel ve iskeletsel problemlere müdahale edilmelidir. Çene darlığı, dişlerde ters kapanış, çeneyi bir tarafa doğru kapatma gibi problemler erken teşhis edilip tedavi edildiğinde daha başarılı sonuçlar ortaya çıkmaktadır. Diş yaşı ile kişinin kronolojik yaşı birbirini tutmayabilir. Yani, her bireyin diş sürme zamanlaması değişkenlik gösterebilir. Ancak, bu sürme zamanlamasının da kontrol edilmesi gereklidir. Süt dişlerinin düşmeye başlayıp yerine sürekli dişler gelmeye başladığında ortodonti muayenesi bu noktada çok yararlı olacaktır. Bu sebeplerden dolayı, her çocuk 7 yaşından itibaren ortodonti uzmanı tarafından muayene edilmelidir. Türk Ortodonti Derneği de bu konuyu önemle vurgulamaktadır. Büyüme gelişim dönemi bittikten sonraki yaşlarda iskeletsel problemlerin tedavisi için tel ile beraber cerrahi yöntemlere de başvurmak gerekir.

Tel Tedavisi Ortalama Ne Kadar Sürer?

Ortodontik tedavilerde süre, bireyde yapılacak diş ve çene hareketlerine göre değişkenlik gösterir. Dişler ne kadar çok hareket edecekse süre gereksinimi o kadar çok olur. Dişler kemik içinde yer alır ve kemik içinde yer değiştirirler. Kemik dokusu sert olduğu için dişin hareket edebilmesi ancak dişi çevreleyen kemiğin ortodontik kuvvet sayesinde yeniden şekillenmesi ile olur. Diş hareket hızını belirleyen en önemli kriter bireyin kemik yapısıdır. Her bireyin kemik yapısı farklı karakterde olduğu için, dişlerin hareket hızları da bireyden bireye farklılık gösterebilir. Bir genelleme yapacak olursak, ortodontik tedaviler ortalama 6 ile 24 ay arasında bitirilebilmektedir.

Ortodontik tedavi süresini etkileyen bir diğer faktör ise bireyin tedavi sırasında gösterdiği uyumdur. Ortodontik tedaviler bir ekip işidir. Ekipte en önemli görev hastanın kendisinindir. Eğer birey, doktorun tedavi için uyguladığı aygıtlara talimatlar doğrultusunda iyi bakar, ağız hijyenini iyi sağlar ve randevularına düzenli gelirse hem tedavi süresi uzamaz, hem de ortodontik tedavisi planlandığı gibi sonuçlanır. Unutulmamalıdır ki, iyi tedaviler ancak iyi ve uyumlu hastalarla mümkündür.

Çarpık Diş Oluşumunu Önleminin Yolu Nedir?

Erken dönemde yapılan korucu ve önleyici ortodontik tedaviler ile ile hasta küçük yaşta iken, ileride sorun oluşturabilecek, çözümü ve tedavisi zorlaşacak kapanış ve çene problemlerinden kurtulması hedeflenmektedir.

Koruyucu Ortodontik Tedaviler: Diş sürme problemlerine veya erken süt dişi kayıplarına bağlı oluşan diş boşluklarının korunması için yapılan yer tutucular koruyucu ortodontik tedavi kapsamındadır. Dişlerin ve çenelerin gelişimini etkileyen hatalı yutkunma ve dil fonksiyonlarının düzenlenmesi gibi işlemler için ise alışkanlık kırıcı apareylerden faydalanılmaktadır. Bu aygıtlar, hareketli veya sabit olabilmektedir. Apareyler işlevleri tamamlandıktan sonra çıkartılmakta ve gerek görülürse kalıcılık için retansiyon aygıtı uygulanmaktadır.
Önleyici Ortodontik Tedaviler: Bireye süt dişlenme veya karışık dişlenme döneminde gerekli görüldüğü takdirde erken dönem ortodontik tedavi uygulanabilir. Erken dönemdeki tedaviler çenelerin genişletilmesi, üst çenenin ilerletilmesi, çenenin büyüme kontrolü, dişlerin sürme rehberliği ve gerektiğinde dişlerin doğru yerlerine sürmesi için yer sağlanması gibi işlemleri kapsamaktadır. Bazı hastalarda erken dönem tedavi tamamlanır tamamlanmaz hemen sabit ortodontik tedaviye başlanabilmekte, bazı hastalarda ise belirli bir süre kalıcı dişlerin sürmesi beklenmektedir.

Prof.Dr. Korkmaz SAYINSU