Anaokuluna Uyum Sürecinde Çocuklar Neler Yaşar?

Yeni bir öğretim dönemi yaklaşırken, bu sene okulla ilk defa tanışacak miniklerin okula, anne babadan ayrı zaman geçirmeye, ev dışında yeni bir ortamda tek başına bulunmaya nasıl tepki vereceği hep bir merak konusudur. Endişe ve korku sadece çocuklarda değil, anne babalarda da gözlemlenir. Psikolojik Danışman Özgür Aydın Urlu, “Küçük çocuklar anaokuluna başlarken neler hisseder, neden endişelenirler ve ebeveynler çocukları nasıl rahatlatabilirler?” gibi sorulara cevap veriyor.                                                                  

Anaokuluna başlamak çocukları ve aileleri heyecanlandırırken; bir miktar endişe ve cevaplanmayı bekleyen soruları da beraberinde getirmektedir. Anaokulu uyum sürecinde çocuklar en çok “Burası güvenli bir yer mi? Ben güvende miyim? Bir şeye ihtiyacım olursa kimden yardım alacağım? Annem babam ne zaman gelecek? Okuldan beni kim alacak?” sorularını merak ederlerken, aileler de “Okulda biz olmadan yapabilecek mi? Okulda güvende mi? Bir ihtiyacı olduğunda bunu öğretmenine söyleyebilecek mi? Yemek yiyecek mi? Arkamızdan ağlayacak mı?” gibi soruların cevaplarını merak ederler.

Anaokulu; çocukların ailelerinden sonra girdikleri ve sosyalleştikleri ilk ortamdır. Sosyal gelişim dışında anaokulu, çocukların bilişsel, motor, dil ve psikolojik gelişimlerinde de önemli rol oynamaktadır. Hayatımızdaki ilk deneyimler önemlidir; çünkü ilk deneyimlerimiz o duruma karşı geliştireceğimiz algının nasıl olacağına (olumlu ya da olumsuz) yön verir. Yaşam boyu hayatımızın bir parçası olacak olan okula da anaokuluyla ilk adımı atarız. Anaokuluna başlarken, doğru planlanıp uygulanan uyum süreci, çocuğun okula dair olumlu bir algı geliştirmesine destek olacaktır.  Bu nedenle okula uyum sürecinin okul-aile işbirliği içerisinde, çocuğa özgü planlanması gerekmektedir. Bu açıdan bakıldığında okula uyum süreci daha da önem kazanmaktadır.

Okula başlayan çocuk ne yaşar?

Okula başlangıçla birlikte çocuktan güvenli ve konfor alanı olan evinden farklı bir ortamda ebeveynleri olmadan öğretmenle ve yeni arkadaşlarıyla tüm gününü geçirmesi;  yeni bir uyku, yemek, oyun düzenine ayak uydurması, okul kurallarına uyum sağlaması, çalışmalara ve etkinliklere katılması beklenmektedir. Görüldüğü gibi okula başlama sürecinde çocuğun hayatında pek çok yenilik olmaktadır. Çocuğun bu kadar yeniliğe alışmasının zaman alabileceği ve bu süreçte çocuğun kaygı duymasının da normal olduğu unutulmamalıdır.

• Çocuğun, okula kısa zamanda ayak uydurması beklenmemeli,
• Yeni bir ortamda bulunmaktan dolayı kaygılanan çocuğu başka çocuklarla kıyaslamamalı, 
• Ağladığında “Neden ağlıyorsun? Sen artık büyüdün. Bebekler ağlar” gibi çocuğun kaygısının ve üzüntüsünün görmezden gelindiği söylemlerden uzak durulmalıdır. Unutulmamalıdır ki uyum sürecinde çocuğun; duygularının anne-baba tarafından anlaşıldığını hissetmeye ve duygularıyla baş ederken anne-babanın desteğine ihtiyaç duyar.

Çocuğum okula gitmek istemiyor?

Çocuğun henüz gelişmekte olan beyni bu kadar değişiklikle kolay baş edemez. Bu değişikliğin yarattığı yoğun duyguları yönetmekte zorlanabileceği ve okula gitmek istememesinin normal olduğu unutulmamalıdır.

Öncelikle çocuğun okula gitmek istememesi ile ilgili açıklamaları ne olursa olsun önemsenmeli ve dinlenilmelidir.  Okula gitmek istememenin pek çok farklı nedeni olabilmektedir.  Bazı çocuklar kural ve sınırları net belirlenmediği için evdeki rahat ortamı bırakmak istemezken, yemek konusunda seçici olan bazı çocuklar yemek nedeniyle okula gitmek istemeyebilmektedir.

Bazı çocuklar kardeşi ve annesiyle evde kalmak istediği için okula gitmek istemezken, duyusal hassasiyeti (ses, koku, kalabalık vb) olan çocuklar okul ortamında duygularını regüle etmekte zorlandıkları için okula gitmek istemeyebilirler.

Görüldüğü üzere okula gitmek istememenin pek çok nedeni olabilmektedir ve bu nedenler çocuk özelinde değerlendirilmelidir. Eğer çocuğunuz okula gitmek istemiyorsa öncelikle çocuğunuzun uyum konusunda yaşadığı zorluğu belirlemeli ve okul-aile işbirliği kurarak çocuğunuza özgü çözüm önerileri geliştirebilirsiniz. Çözüm konusunda zorlanılan durumlarda mutlaka bir uzmandan profesyonel destek alınmalıdır.

Okul deneyimi olan çocukların uyum süreci nasıl olmalıdır?

Okula daha önce devam eden çocuklar da tatil sonrası anaokuluna uyum problemi yaşayabilmektedir ve bu oldukça doğaldır. Esnek davranılan yaz tatilinde çocukların yatma saati, teknoloji kullanımları ve yemek düzenlerinin değişkenlik göstermesi kaçınılmazdır. Çocukların tatil sonrası okul rutünlerine tekrar uyum sağlaması için okulların açılmasına yakın haftalarda, aileler çocuğun uyku, yemek, teknoloji kullanım saatlerini kademeli şekilde düzenlemeleri çocukların okula yeniden uyum sürecini kolaylaştıracaktır.

Covid-19 vakaları dönem dönem artış ve azalış göstermekle birlikte hala tüm dünyada etkisini göstermeye devam etmektedir. Her ne kadar pandemi sürecinde yaşama uyum sağlamış olsak da; okulların açılmasıyla birlikte hastalık açısında endişe duyulması normaldir.  Bu konuda ilk yapılması gereken şey; okulun güvenli bir yer olduğu, gerekli her şeyin okul tarafından yapıldığının çocuklara anlatılmasıdır, çünkü çocuklar güvende olduklarını hissetmek isterler. Daha sonrasında aileler, uyulması gereken hijyen, maske kurallarını çocuklarına anlatmalıdır.

Çocuğa bu bilgileri aktarırken çocuğunuzun yaşına uygun kelimeler kullanmalı ve  abartılı, korkutucu ifadeler kullanmaktan kaçınmalısınız. Çocuğunuza bu bilgileri nasıl anlatacağınız konusunda zorluk çekiyorsanız, pandemi sürecinde çocuklara yönelik hazırlanmış hikaye ve kaynaklardan faydalanabilirsiniz.

Çocukların anaokuluna uyum sürecinde neler yapabilirsiniz?

• Her çocuğun mizacı, gelişim öyküsü ve aile dinamiği birbirinden farklıdır. Bu nedenlerle uyum sürecinde her çocuğun farklı davranış biçimi sergilemesi ve okula uyum sürelerinin farklı olması normaldir.

• Çocuğa okul ile ilgili detaylı bilgi verilmesi oldukça önemlidir. Okulda ne kadar vakit geçireceği, yemek düzeni, uyku düzeni, okula onu kimin bırakıp kimin alacağı, okulda yapacağı aktiviteleri, sınıf ortamında başka çocukların da olacağı, öğretmeninin okulda ona yardımcı olmak ve yeni şeyler öğrenmesini sağlamak için bulunduğu gibi konularda çocuğunuzun anlayacağı şekilde bilgi verilmesi uyum sürecine katkı sağlayacaktır. Burada dikkat edilmesi gereken nokta abartılmış ve yanlış bilgi vermekten kaçınılmalıdır.

• Mümkün ise çocuğun önceden okulunu, sınıfını görmesi; öğretmeniyle önceden tanışması ve birlikte vakit geçirmesi, sürece olumlu katkı sağlar.

• Çocuğun yeni ortama güven duyması için öğretmenlerin yönlendirmeleri doğrultusunda okulda çocuğa anne-baba eşlik edebilir. Okulda bekleme sürelerinin çocuktan çocuğa değişkenlik gösterebileceğini unutmayınız.

• Okuldaki ilk günler kısa tutulmalıdır. Çocuğun ritmine göre okulda kalma süresi kademeli şekilde arttırılmalıdır.

• İlk günler evden çıkarken kendisine ait bir oyuncağı/nesneyi, aile fotoğrafı ya da birlikte çizdiğiniz bir resmi okula götürmesine izin verilebilir. Bu, kendini daha güvende hissetmesine destek olacaktır.

• Çocuğu okula bırakırken vedalaşma rutini oluşturulabilir. Vedalaşma rutininin kısa tutulması sürece olumlu yönde yansıyacaktır.

• Çocuğu okula bırakırken mutlaka vedalaşılmalıdır, asla habersiz gidilmemelidir.

• Çocuğu kimin ve ne zaman okuldan alacağını çocuğun anlayabileceği bir şekilde anlatın ve okuldan alırken gecikmeyin. Unutmayın; birkaç dakikalık gecikme onlara çok uzun gelebilir.

• Okul çıkışında çocuğunuza zaman ayırın. Okuldan sonra sizi özlemiş olabileceğini unutmayın.

• Çocuğunuzu okuldan aldığınızda ya da işten eve geldiğinizde size okulda gün boyunca yaşadıklarını anlatması için zaman verin. Anlatmak istemiyorsa zorlamayın.

• Okula uyum sürecinde çocuğunuzun yemek, uyku ve servis düzenine hemen alışmasını ve bunları düzenli şekilde yapmasını beklemeyin. Bu rutinleri yapabilmesi için çocuğunuza zaman tanıyın ve asla zorlayıcı konuşmalar yapmayın.

• Okula uyum sürecini desteklemek için okula başlama temalı kitaplardan faydalanabilirsiniz.

• Çocuğunuzun okula uyumu ve okulda öğrendikleri ile ilgili çok fazla beklenti içine girmeyin. Yeni bir şey öğrenmek zaman alır ve çocukların öğrenme hızları birbirlerinden farklıdır. Cesaretlendirerek, ilgi göstererek onlara yardımcı olun.