Çocuğunuzun Yeteneği Var Ama Neye?

Çocukların bebeklik çağından itibaren yeteneklerine dair küçük detaylar verdiğini belirten Reem Nöropsikiyatri Merkezi’nin kurucusu Nörolog Mehmet Yavuz, ebeveynlere çocuklarını gözlemlemelerini, ilgi gösterdiği alanlarda onları teşvik edecek alanlar yaratmalarını tavsiye ediyor.

Çocuğunuzun yetenekleri bebeklik çağında ipucu verir

Çocuklar bir ya da birkaç farklı alanda yüksek bir potansiyelle doğar. 0-3 yaş, çocuğun gelişimi için önemlidir. Çocuk bu dönemde birçok gelişim evresini tamamlar. Kimisi 10 aylıkken konuşmaya başlarken, kimisinin 12 aylıkken çatal kaşık tutabilmek gibi ince motor becerileri gelişmiş olabilir. Bu gelişim süresi boyunca çocuğunuzla ilgili küçük notlar tutmak,  çocuğunuzu doğru alternatiflere yönlendirmek için ipucu verebilir. Örneğin dil gelişimi ileri olan bir çocuğu satranca yönlendirmek yerine tiyatro etkinliklerine yönlendirmek onun yeteneklerini farketmesi için bir zemin hazırlar.

Zeka, beynin donanımıdır

Psikolog Howard Gardner, “Çoklu Zeka Kuramı”nı ortaya koymuştur. Bu kurama göre; sadece dil ve matematik zekasını hesaba katan klasik zeka testi ve zeka tanımlaması yeterli olmamaktadır. Howard’a göre zeka; dil zekası, mantık-matematik zekası, beden zekası, mekansal zeka, müzik zekası, dışa dönük zeka, içe dönük zeka ve doğal zeka olmak üzere sekiz gruba ayrılabilir. Howard Gardner, çoklu zeka araştırmaları için, beyin hasarlı hastaları 20 yıl boyunca takip ederek, beyinlerinin nasıl işlediğini görmeye çalışmış ve bir şeyi zeka yapan 8 ölçüt belirlemiştir. Zeka, bilgiyi işleme ile ilgili bir kapasitedir. Zeka, beynin ve zihnin donanımıdır ve bu bilgiyi işler. Kısmen birbirinden bağımsız zekalarımız var ve insanlar bu zekaların tümüne sahiptir. Ama kişide ayrı ayrı bazıları daha gelişmiş, bazıları daha zayıf olabilir. Böylece bilinenin aksine sadece matematikte ve dilde değil, müzik, spor, sanat, dans, iletişim, doğa, resim gibi zeka bölümleri olduğu ve bu alanlarda kendini gösterenlerin de zeki olduğu ortaya çıkmıştır.

Yeteneğine yönlendirecek motivasyonlar bulun

Her çocuk kendine özgüdür, her birinin keşfedilmeyi bekleyen birbirinden farklı yetenekleri vardır. Bu yetenekler çocuklar doğru yönlendirilirse anlam kazanır. Ancak bu çok hassas bir noktadır. Çocuklar yeteneği olduğu alanı, hobi olarak seçmek istemeyebilir. Çocuğun, yeteneği kadar yeteneği olduğu alana ilgi duyması ve motive olması da önemlidir. Ebeveynler çocuklarını yeteneklerini keşfetmesi için destekleyebilir. Ancak çocuk o alanda bir şey yapmak istemiyorsa bu çocuğu zorlama olur. Aile kendileri ile çocuk arasındaki ilişki dinamiklerini bozmadan, çocuğu yetenekli olduğu alana yönlendirmelidir. Gerekirse çocuğu yetenekli olduğu alana sevketmek için küçük ödüllendirme taktikleri de denenebilir. Bir süre sonra zaten çocuk da yetenekli olduğu alandaki kabiliyetlerini farkedecek ve sevecektir.

Çocukların yeteneklerini keşfetmek için onun dünyasına girmeniz gerekir

Çocukların yeteneklerini keşfetmek için ilk kural onunla kaliteli vakit geçirmek ve iyi bir gözlemci olmaktır. Bunun bilincinde olup, geçirilen kaliteli zamanlarda objektif bir gözlemle çocuğun yatkınlıkları ile ilgili bilgi edinilebilir. Onun gizli dünyasına ne kadar yaklaşabilirsek onu ve yeteneklerini o kadar iyi anlarız. Bunun için deneyim önemlidir.

Çocuğunuzla ritim tutup dans etmezseniz ritim duygusunun ve dans yeteneğinin olduğunu anlayamazsınız, satranç oynama fırsatı vermezseniz iyi bir satranç oyuncusu olup olamayacağını bilemezsiniz, vakit ayırıp sohbet etmezseniz sözcük dağarcığının nasıl olduğunu, puzzle, resim birleştirme oynamazsanız çocuğunuzun parça-bütün arasındaki ilişkiyi algılayıp algılayamadığını, dikkatinin yeterli olup olmadığını anlayamazsınız.

Deneyip yanılmasına izin verin

Çocuğunuza yeteneklerini keşfetmesi için deneme ve yanılma fırsatı verin. Deneye deneye kendisi için en uygun olanı tercih edecektir. Doğuştan gelen ipuçları olabilir tabii ki. Boyu uzun ise basketbola yönlendirmek, sesi güzelse şan dersi almasını sağlamak, teknolojiyle ilgiliyse bilgisayar kurslarına göndermek gibi… Ancak bu toplumda tam tersi algılanıyor. Sanki fiziki ve duyusal özellikleri uymazsa çocuk o branşta başarısız olacakmış ya da mutlu olmayacakmış gibi doğru olmayan bir algı var. Ebeveynler bu döngüden etkileniyor. Çoğu kez süreç değil sonuç odaklı davranılmaktadır. Çocukların hayalgücünü sınırlandırmadan ve yapabileceği şeyleri, ebeveynler zaten yapamayacağını söyleyerek çocukları gitmek istediği kurslara gitmesini engelleyerek çocuklarının o alanı tecrübe etmesini engelliyorlar. Çünkü kendi başarısını çocuk üzerinde yaşamak istiyor. Çocuk başarısız olursa anne-baba başarısız olacak gibi düşünülüyor. Kendi yapamadıklarını gerçekleştirmek için çocukları zorluyor ve bunu fark etmiyorlar. Kendisi için yanlış olanı tercih etmesine rağmen ebeveynlerinin yanında olduğunu bilen bir çocuk bir sonraki denemeyi yapmak için cesaretli olacaktır. Bu cesarete sahip olan çocuğun yeterli özgüveni olduğundan deneme süresi ne kadar uzun olursa olsun, daha verimli, keyifli ve en doğru alanı tercih edecektir.

Çocukların yeteneklerini tespit etmek için gözlem dışındaki bir yöntem de zeka ve gelişim testleridir. Fakat bu testler anne babanın talepleri doğrultusunda yapılamaz. Bir uzmanın değerlendirmesi sonrasında bu testler gerekli görülürse  yapılmalıdır. Test sonuçları kesin olmamakla birlikte, çocuğun öğrenme biçimi ve yatkınlıklarıyla ilgili bilgi verir. Bu noktada eski usul zekayı ölçen testler değil, zeka bölümleri hakkında bilgi veren testler işlevseldir. Bu testler sayesinde çocuğun geliştirebileceği özelliklerinin dışında, güçlü olduğu özellikleri de öğrenilebilir.