Çocuklarda Zeka ve Akıllılık Üzerine (2)

IQ yüksekliği her şeyi hallediyor mu?

Zekayı, sözel, mantıksal, içsel, görsel, bedensel, müziksel, sosyal ve ruhsal gibi bir çok açıdan sınıflamak mümkün olsa da en yaygın sınıflandırma, IQ (Intelligence=dinamik=zihinsel) ve EQ (Emotional =duygusal=sosyal) olarak iki ayrı ana kategoride ele almaktır.

Araştırmacı psikolog Daniel Goleman’a göre; duygusal zeka, kişinin kendi duygularını anlaması, başkalarının duygularına empati beslemesi ve duygularını yaşamı zenginleştirecek biçimde düzenleyebilme yetisidir. Goleman, duygusal zeka becerilerinin, IQ’dan daha önemli olduğunu ifade etmektedir.

Yapılan araştırmalar; akademik yani dinamik zekanın (IQ) duygusal yaşamla pek ilişkisi olmadığını ve sosyal hayat sevk ve idaresinin tamamen duygusal zeka (EQ) ile alakalı olduğunu göstermektedir. IQ yüksekliğinin sosyal hayatta, özel yaşamda hatta iş hayatında başarı demek olmadığı anlaşılmıştır. Sosyal ve özel hayatta başarıyı getiren duygusal zekadır. Duygusal (sosyal) zeka (EQ) ne kadar yüksekse kişinin toplum içindeki başarısı ve sevilmesi de o denli yüksek seviyelerdedir. Duygusal zekayı ölçen ölçekler geliştirilse de henüz IQ’yu ölçen testler kadar kesin sonuçlar verecek nitelikte değildir.

IQ ve EQ ilişkisi

IQ, doğuştan gelen, kişinin yeni durumlara uyabilme yeteneği ise, EQ, gelişebilen, daha az kalıtım yüklü bir özelliktir. Duygusal zeka, hayatın ta kendisidir, sonradan yükseltilebilir ve geliştirilebilir. İnsanın, sosyal yaşamını, ikili ilişkilerdeki yeteneğini ve empatik yaklaşımlarını belirler. Kanaatime göre, IQ çoğunlukla genlerle aktarılan bir özelliktir ama EQ kişinin kendini yetiştirmesine ve çevresel faktörlere bağlıdır. Yüksek IQ’ya rağmen, yetersiz duygusal zekadan dolayı başarılı olamamış ve hayata tutunamamış nice örnekler vardır.

Hedef: Yüksek EQ’lu çocuklar yetiştirmek

Ebeveyn ve öğretmenlere burada önemli görevler düşmektedir. Çocuğun var olan IQ’su yanında, yüksek EQ’lu çocuklar yetiştirmek hedef olmalıdır. Ebeveynlerin çocuklarına doğru eğitimi verebilmeleri, onların istikballeri konusunda büyük önem arz eder.  Kimi zaman, normal zeka düzeyinde olsa bile, gelişim dönemlerinde yetersiz uyarana maruz kalması, eğitim ve öğretimin yetersiz verilmesi, zengin uyaran içeren ortamların sunulmayışı, ebeveynlerin ilgisinin az olması ve davranış hataları nedeniyle, çocuğun var olan kapasitesini kullanamadığını görebilmekteyiz. Bu nedenle IQ ve EQ’nun eğitimle şekillendirilmesi büyük önem taşır.

Okulda başarılı olan kişilerden, hep sonraki hayatında da büyük başarılar bekleriz. Ama her ne hikmetse yıllar geçtikçe bu beklentilerin gerçekleşmediği görülür. Bunun sebebi, belki gerçek yaşamın okul hayatına göre çok daha komplike olması belki de insan ilişkilerinde gereken başarı için başka kriterlerin öne çıkmasıdır.

Yapılan bilimsel araştırmalar da okul başarısının hayattaki başarıya yetmediğine dikkat çekiyor. Örneğin 1940 yılında bir araştırma yapılmış. Dünyaca meşhur Harvard Üniversitesi’nden mezun olan 95 öğrenci 40 yaşlarına kadar takip edilmiş ve görülmüş ki; sınavlardan en yüksek puanları alan hatta derece ile bitiren öğrenciler, sınıflarını zar zor geçen kişilerden, maaş, verimlilik ve kendi alanlarındaki konumları açısından, daha üstün pozisyonlara gelmemişler.

Zeka testleri önemli mi?

Zekayı ölçmek deyince, akla IQ testleri gelir. Ancak günümüzde birçok bilim adamı IQ testlerinin yetersizliğinden bahsetmektedir. Bu nedenle bu testler yerine, çoklu zeka değerlendirmesi sağlayan testlere talep artmıştır. Bununla beraber ben, sosyal (duygusal) zekayı somut bir şekilde ölçmenin mümkün olmadığını düşünmekteyim.

En önemli zeka testi, hayatın bizzat kendisidir. Bana göre bir çocuğun ilerdeki mesleki başarısı, iş ve aile hayatı, sosyal ilişkileri, tutarlılığı, dürüstlüğü ve mutluluğu en önemli zeka göstergeleridir.

Ayrıca zekayı artırmak da kişinin kendi elindedir. Zekanızı, düzenli, sağlıklı beslenme ile 4 puan, olumlu düşünme felsefesi ile 6 puan, düzenli uyku ile 10 puan ve stresten uzak durarak ile 12 puan artırabilirsiniz.

Yüksek IQ her alanda başarı getirmiyor

Belirli bir alanda ileri beyin fonksiyonları gösteren yani yüksek IQ sergileyen bir çocuk ya da kişinin, her alanda çok becerikli olması genelde pek rastlanılan durum değildir. Dahi derecesinde yüksek IQ gösteren bir şahsın, şaşırtacak derecede düşük sosyal zeka örnekleri sergilediği çok görülmüştür. Asıl önemli olan bütünsel zekadır. Dolayısı ile anne ve babaların sağlıklı çocukları için IQ tespiti çabalarına girmeleri son derece lüzumsuz bir uğraş olsa gerek. Çünkü tek başına IQ pek bir şey ifade etmemektedir.