Çocuğum Hiçbir Şeyini Paylaşmıyor Diyen Anne Babalar:

Paylaşmak için güvenmesi gerekir

Paylaşma davranışı özellikle 2-3 yaşından sonra ailelerin dikkatini çekiyor. Arkadaş ortamında çocuğunun oyuncaklarını kimseye vermek istememesi aileleri endişelendiriyor. Klinik Psikolog Aymelek Gülşen, çocuklarda paylaşma davranışının doğuştan gelmediğini, öğrenilen ve öğretilen bir kavram olduğunu belirterek, çocuğun geişim dönemine göre nasıl bir yol izlenmesi gerektiği hakkında şu bilgileri veriyor.

Paylaşmamak 1,5 - 3 yaş arası çocuklarda oldukça normaldir. 1,5 yaşındaki çocuğun dikkati, hafızası yeni gelişmeye başlamış ve kendi bedenini de hayranlıkla süzmeye başlamıştır. Çocuk varlığının farkına varıyordur ve o çok önemli bir varlıktır.

1,5 - 2 yaş arasındaki bir çocuğun ayna karşısındaki kendi bedenine hayranlıkla süzmesini görseniz inanamazsınız, kollarına bakar, bedenine bakar ve bunlardan hiç kimsede yokmuş gibi gelir. Her şeyin önünde ben duyguları vardır “ben ve benim.’’

Ben ve o benim…

Açıkça kendine ait olan nesnelerin ötesine geçip, ulaşabildiği her nesneye “benim” demeye başlar. Bu dönem çocuklarının en temel bilişsel gelişim özelliği “ben merkezcil” düşünmedir. Dünya hakkındaki kısıtlı bilgileri, yeni tanımlamaya başladıkları “ben” çevresinde gelişmektedir çünkü. Bu nedenlerle, 2 - 3 yaş anne babalarının en yaygın şikayetleri arsındadır çocuklarının paylaşmayı bilmemesi.

Bunu eşyaları içinde kullanır çocuk. Dolayısıyla 1,5-3 yaş arasında çocuklar paylaşmaz. Oyuncak arabasını oyun arkadaşıyla paylaşması söylendiğinde, çocuk arabayı verdiğinde geri alıp alamayacağını bile bilmemektedir. Dolayısıyla, arabası üzerindeki kontrolünü ve sahiplik duygusunu yitirme tehlikesiyle karşı karşıyadır. Doğal olarak tepkisi “HAYIR” olacaktır.

Çocuğun paylaşmaya verdiği bu kaygılı ve öfkeli tepki bir yetişkine anlamsız görünebilir, ancak bu tepkinin, çocuğun doğal gelişimsel dönemine ait doğal bir tepki olduğunu hatırlamakta fayda vardır.

Zorla paylaştırmaya çalışmayın!

Günümüzde artık 1,5 - 3 yaş arasında zorla eşyası paylaştırılan ya da paylaşmaya zorlanan çocukların ileride bazı sıkıntılar yaşayacağı gösterilmiştir. Çocuklar tam anlamı ile paylaşmaya 3 yaşından sonra başlar. Ebeveynler için zorlu geçecek bu süreçte onları anlamaya çalışmak, doğru iletişim kurmak önemlidir. Çocukların gelişimleri için çok önemli olan bu süreçte doğru davranış biçiminin gerekliliğini  bilince çıkarmak gerekir. Bu arada, çocukların her birinin kendilerine özgü birer kişilikle doğduklarını ve her birinin gelişme aşamalarına aynı yaşta ulaşmadıklarını, bu aşamaları aynı yaşta yaşamadıklarını anımsamak, yararlı olacaktır.

Kardeşler arası paylaşma

Daha az sosyal olunan durumlarda çocuklarda paylaşma biraz daha geç öğreniliyor. Ancak yine de bu konunun biraz daha bireysel gelişime bağlı olduğunu belirterek, biraz doğal olması gerektiği noktasında bilgi paylaşmak istiyorum. Özellikle akran yaşıtı kardeşi olan çocuk bile paylaşma sorunu yaşayabilir. Çünkü bu normal bir şeydir, kendimize ait bir objeyi başkasıyla ortak bir hale getirmek istemeyebiliriz. Biz yetişkinler de her zaman her eşyamızı etrafımızdakilerle paylaşmıyoruz. Örneğin; kıyafetlerimizi, altınlarımızı, çantalarımızı vs. Fakat çocuğumuza paylaşmalısın mesajını, “Sen de olanı arkadaşın istiyorsa ona vermek zorundasın, sen bunu istesen de istemesen de!” gibi tepkilerle verebiliyoruz.

Çocuğunuz okula başladığında ya da hayatın içerisine katıldığında kendi eşyalarını korumasını bekleyeceksiniz bir taraftan da. Çocuğunuzun tüm mal varlığı oyuncakları, kalemleri vs. ona ait olan her şeyin bir önemi var. Bu nedenle biz oyuncak paylaşması için ona sürekli ısrar ettiğimizde çocuğunuz kendini güvende hissetmiyor.

Paylaşmak için güven gerekir

Paylaşmak için güvenmek gerekir. Hiç birimiz geri alacağımıza inanmadığımız, karşımızdakine güvenmediğimiz zaman paylaşmayız. Bu yüzden çocuğun mal varlığının oyuncaklar olduğunu düşünürsek, çocuk ancak hakları korunduğunda, seçimlerine saygı gösterildiğinde, onu koruyan, seçimlerine saygı gösteren ebeveyn olduğunda paylaşmayı da gönül rahatlığıyla yapabilir. Ancak bu koşullarda zaten bu öğretiyi tam tamına çocuğunuza yansıtabilir ve öğretebiliriz.

2 yaş döneminde her şeyi sahiplenir

Çocuklarımızın oyuncakları paylaşması ya da nasıl kullandığını gözlemliyoruz ve bunlara çokça anlam yüklüyoruz, fakat bunlara bu anlamları yüklerken çocuğun gelişim dönemlerine de dikkat etmeliyiz. Çünkü 2 yaş dönemi dediğimiz bir dönem var ki işte bu dönemde çocuğunuz tüm eşyaları hatta ona ait olmayan eşyaları bile ‘’bu benim’’ diyip sahiplenebilir. İşte bu noktada çocuğun bu yaşadığı çatışmaya sizin saygı göstermeniz lazım. Ona ait olanları tamamen ona teslim etmeli ama ona ait olmayanları da öğretmeniz gerekir. “Bu benim ama burada sana ait olanı var işte bununla oynayabilirsin” deyip sınır getirebilen bir ebeveyne ihtiyaç var.

Paylaşma duygusu çocuğun doğuştan getirdiği bir özellik olmadığına göre, çocuk bunu sonradan kazanacaktır. Bunun için de, gerekli gelişimsel olgunluk seviyesine erişmesi önemlidir. Çocuk psikolojisinde bir konuya olumsuz anlamda çok odaklanırsak onun çözüme gitme şansını azaltırız, ona takılmasını sağlarız, çocuğu dirence ve defansa geçiririz. O iyice bu sefer oyuncaklara yapışır ve vermek istemez. Çocuğun paylaşmayı öğrenmesinin yolu, gözlem ve rehberlik olacaktır.

Zorlamak baştan kaybetmektir

Paylaşmayı öğretmek için çocuğu zorlamak, baştan kaybetmektir. Oyuncağını zorla almak, tehdit etmek, ceza vermek gibi yöntemler, çocuğun paylaşmaya olan öfkesini artırır sadece. Bu nedenle, çocuğa paylaşmayı öğretirken ilk adım, kontrolün onda olduğunu çocuğa hissettirmektir: “Şimdi birlikte resim yapacağız. Kalemlerinden hangisini arkadaşına vermek istersin? Mavi olanı mı, kırmızı olanı mı?” Bu ifadede çocuk, sahip olduğu nesneler üzerinde hala kontrolü olduğunu hisseder. Seçim yapma ve karar verme hakkına sahip olmak, paylaşma kavramının olumlu yüzünü gösterir çocuğa.

2 yaş döneminde panik yapmayan, kaygılanmayan, “Eyvah çocuğum hiçbir eşyasını paylaşmıyor’’ demeyen, çocuğuna baskı yapmayan bir ebeveyne ihtiyaç var. Oyuncak paylaşmayı çocuğunuz ancak kendini güvende hissettiği, paylaştığı nesneyi alabileceğine inandığı zaman, anne babasının onun haklarını koruduğuna inandığı ve güvendiği zaman, çocukla sağlıklı iletişime geçildiği zaman yapar. En önemlisi paylaşmayı gözlemleyerek öğrenir. Ebeveynler olarak sürekli elimizdeki tüm eşyaları asla vazgeçmeme derecesinde sımsıkı tutuyorsak, bizler paylaşmıyorsak, evimizden eşya çıkartmıyorsak çocuğunuzun da paylaşmasını bekleyemeyiz. Bu nedenle çocuklarınıza sözel olarak öğretmek yerine onunla güven ilişkisi kurun, onun haklarını koruyun, odasının kapısına tıklayarak girin, oyuncağını alırken izin isteyin ve bir başkası oyuncağını istiyorsa ve çocuğunuz ‘’hayır’’ dediyse buna saygı duyun ve ısrar etmeyin. Çünkü çocuğunuz bir adım sonra arkadaşı oyuncağını paylaşmadığı zaman doğal akıştaki öğrenmeyi zaten gerçekleştirecek, paylaşmanın önemini ya da önemli olmayışını…

Paylaşım örnekleri görmek çocuk için önemlidir

Çevredeki yetişkinleri paylaşım örnekleri sergilerken görmek çocuk için önemlidir. Böylece çocuk, sahip olunan bir şey başkasına verildiğinde geri alınabildiğini, istediği zaman geri almaya hakkı olduğunu ve paylaşım sayesinde karşılıklı bir güven ve işbirliği kurulabildiğini görecektir. Çocukla oynanacak “alma-verme” temalı bir oyun, yetişkin-çocuk arasında güvenilir bir ortamda paylaşmayı öğretmek için idealdir. İstenen oyuncağı verdiği zaman takdir, gülümseme, tebrik gibi olumlu pekiştireçlerle karşılaşan çocuk, hem davranışı ile ilgili geri bildirim almış olacak, hem de kendisine ait olan oyuncağın paylaşma sonrasında geri döndüğünü, onu kaybetmemiş olduğunu görecek ve paylaşma kavramının anlamını uygulamalı olarak görmüş olacaktır. Çocuklarınıza paylaş diye baskı yapmayın, paylaşmıyor diye endişe etmeyin, kaygılanmayın. Bir bahar temizliği yapıp kullanmadığınız tüm eşyaları kolileyip ihtiyacı olan insanlarla paylaşmak için çocuğunuzla birlikte yola çıkabilirsiniz.

Çocuklar genellikle 5-6 yaşlarında paylaşmayı ve grup içinde işbirliği kurarak oynamayı öğrenmiş olurlar. İlkokul çağında hala paylaşmayı bilmeyen çocuk için, bir uzmana danışmakta fayda vardır.