Çocuğunuz DEHB’liyse Ne Yapmanız Gerekiyor?

Pandemi nedeniyle uzaktan eğitim bir süre daha yaşamlarımızda olacak. “Çocuklar evde dersleri nasıl takip edecek, çalışma ortamı nasıl olacak, nasıl odaklanacak?” gibi sorulara cevap olacak bir çok makale yayınlandı ve yayınlanmaya devam ediyor. Peki, çocuğunuz DEHB ise, evden eğitimde neler yaşayabilir, karşılaştığınız problemlere nasıl çözümler üretebilirsiniz? Psikolog Nehir Kadooğlu sizler için önerilerde bulunuyor. 

Çocuğunuzun sürekli dikkati mi dağılıyor? Derslerde öğretmenleri sürekli ayağa kalkmasından, sözün sonunu bekleyememesinden ya da dikkatli dinlememesinden mi yakınıyor? Çok hareketli ve sabırsız mı? Acaba çocuğunuz DEHB olabilir mi?

DEHB nedir?

DEHB, bebek henüz anne karnındayken ortaya çıkabileceği gibi, genetik olarak da gelişim gösterebilmektedir. Sinir sistemi ve beyin gelişimi üzerinde etkisi vardır. Bu yüzden nörogelişimsel ve nörodavranışal bir bozukluktur.

DEHB’nin 3 belirtisi vardır. Bunlar:
1. Dikkat eksikliği,
2. Hiperaktivite veya aşırı hareketlilik,
3. Dürtüselliktir.
DEHB tanısı bu 3 belirtiden birini ya da bir kaçını süreğen bir biçimde gösterdiği durumlarda konulabilir. 

Anne babalar ne yapabilir?

Peki, çocuğumuz DEHB’li ise, biz anne babalara ne gibi görevler düşüyor? Hadi gelin bir de onlara bakalım. DEHB sorunu yaşayan çocukların,  çoğu ortamda sorun yaşamaları ya da zorlanmaları olası bir durum olduğu için, çocuklar bütün ortamlarda desteklenmeli ve tedavisine yardımcı olunacak şekilde davranılmalıdır. DEHB tanısı aldıktan sonra ilk adım psikoeğitimdir.  Burada hastalık hakkında ailenin bilinçlendirilmesi, nasıl bir tedavi izleneceği ve tedavi olunmadığı durumlarda ne gibi sorunlarla karşılaşılacağı hakkında bilgi verilir.

Dürtüsel ve hareketli çocuklar

Çocuğun tedavisi için öncelikli olarak ailenin oldukça özenli ve dikkatli olması gerekmektedir. DEHB’li çocuklar daha hareketli ve daha dürtüsel olacakları için sık yaralanmaları, ani hareketleri olabilir.  İşte bu noktada çocuğun takibi siz ebeveynler için daha da zorlaşır. “Bu çocuk yerinde durmuyor, peşinde koşturmaktan 2 dakika oturamıyorum, sürekli bir yerlerden düşüp orasını burasını yaralıyor. Ben de çok yoruldum” dediğinizi duyar gibiyim. Evet DEHB’li  bir çocuğa sahipseniz yorulmanız çok normal ama unutmayın çok özel bir çocuğa sahipsiniz.  Doğru bilgi ve doğru yetiştirme şekli ile kendinizi de çocuğunuzu da rahatlatmanız mümkün.
DEHB tedavisinde ilaç tedavisi ve davranış yönetimi birlikte kullanılmalıdır. Davranış geliştirmek için en çok hangi yöntemi kullanıyoruz sizce? Tabi ki pekiştireçler,  ödüller değil mi? İşte burada da sıklıkla kullanmamız gereken yöntemler bunlar. Çocuğun, hiperaktivite ve dürtüsellik bozukluğunun düzeltilmesi amacıyla yapacağı bütün olumlu davranışlar ödüllendirilmelidir. Böylece olumsuz davranışların azalması, olumlu istendik davranışların artması sağlanabilir.

Başarılı oldukları konulara öncelik verilmeli

Peki ya okul hayatları, eğitim başarıları nasıl? Dikkat bozukluğundan dolayı odaklanmakta zorluk çeken, dikkatini sürdürmekte zorlanan, karşısındakini dinlemekte zorluk çeken ve sık hata yapan bu çocukların eğitim hayatları da bu durumdan fazlasıyla etkilenmektedir. Bu yüzden bu çocukların eğitimsel olarak desteklenmesi ve kendilerine güvenlerinin arttırılması gerekmektedir. Bu da başarılı oldukları konulara öncelik verilerek sağlanabilir.  Böylece çocuk güdülenerek eğitimine devam eder ve basitten zora doğru bir yol izleyebilir.

Çocuğun dikkat çeken davranışları

Çocuğunuzda DEHB olup olmadığını mı merak ediyorsunuz? Gelin birlikte, çocuğun sergileyebileceği bazı davranışlara birlikte göz atalım;

• Çocuğunuz çok çalışıyor ama derslerde başarısı düşük mü?
• Çocuğunuz uzun bir süre sabit bir yerde oturamıyor, çabuk sıkılıyor ve sürekli hareket halinde, elleri ayakları durmuyor mu?
• “Çocuğum çok sabırsız, hiç bekleyemiyor. Ne bir sırayı, ne bir cümlenin sonunu…” mu diyorsunuz?
• Çocuğunuz karşısındakini dinleyemiyor, sürekli sözünü mü kesiyor?
• Çocuğunuz göz teması çok kurmuyor ve detayları sürekli gözden mi kaçırıyor?
• Çocuğunuz sürekli özel eşyalarını ve emanetleri kaybediyor mu?

Eğer bunlardan en az 3 tanesi sizin için evet ise çocuğunuz DEHB olabilir. Bu yüzden, bir uzmana danışmanızda fayda var.

Uzaktan eğitim bizi de uzaklaştırdı

Pandemi dönemi ile birlikte başlayan uzaktan eğitim, evlerin kabusu haline geldi. Annelerin çocuklarını uzaklaştırmak istedikleri her şey daha da yakınlaştı, yaklaşmalarını istedikleri şeyler ise daha da uzaklaştı. Örneğin, ders dinlemek… Çocukları okula gönderdiklerinde nefes alabildiğini düşünen ebeveynler şimdi okulun da eve gelmesiyle bunaldılar. Haklısınız sevgili ebeveynler ama peki hiç çocuklarınız açısından da baktınız mı duruma?

Okula gidince eğitimin yanı sıra sosyalleşen, enerjilerini atabilen ve daha disipline olabilen çocuklar, şimdi bunların hepsini tek bir ortamda, evde yaşamak zorunda kaldılar. En hareketli dönemlerini yaşayan çocukların,  zaten zorlandıkları ders dinleme,  şimdi ev ortamında daha da zorlaştı. Peki, bu süreci daha sağlıklı, daha fazla fayda ile atabilmek için, dikkatlerini toplamakta, odaklanmakta zorlanan bu çocuklarımız için neler yapabiliriz?

Öncelikle bu süreçte çocukların okul ciddiyetinden uzaklaşmaları, ders başarılarında düşmelerin olması, teknolojik aletlere karşı gelişen ( bilgisayar, telefon, tablet gibi) bağımlılığın artması, günlük yaşamlarında zaman yönetimi ve organizasyon becerilerinde düşmelerin olması çok muhtemeldir. Bizlerin, olabildiğince bunu en aza indirgemek için bazı şeylere dikkat etmemiz gerekiyor.

Rutinler devam ettirilmeli!

Birincisi uzaktan eğitim gören bir çocuğun dersi dinlediği ortam, dikkatinin dağılmasını engelleyecek şekilde düzenlenmiş olmalıdır.  Etrafında dikkatinin dağılmasına sebebiyet verebilecek eşya ve materyallerden olabildiğince uzak durulması, odağının dağılmasını bir nebze de olsa engelleyecektir. Sonrasında derse başlamadan önce çocuğun, aynı okula gittiğindeki gibi disiplin içerisinde derse katılması, öğrenci rolüne tekrar girebilmesi açısından önemlidir.
Günlük rutine devam edilmeli! Sabah gene erken kalkmalı ve kahvaltısını eski rutinindeki gibi yapmalı. Uzaktan eğitim yataktayken dinlenmez! Masamızda yemek, meyve, abur cubur varken ve bir yandan onları yerken ders dinlenmez! Bunların hepsi çocuğun dersten kopmasına, dikkatinin dağılmasına ve uzaklaşmasına yol açmaktadır. Çocuk aynı okuldaki gibi sırasında nasıl sadece su varken ders dinliyorsa, evde de masasında sadece su varken dersi dinlemelidir.
Derse başlamadan önce dikkat edilmesi gereken bir diğer konu ise, oturma düzenindeki değişikler, uygun aydınlatma ve gürültü için yapılacak değişikliklerdir. Pencere kenarında oturulmamalı, dikkat dağıtacak görüş açısından uzaklaşılmalıdır. Seslerin rahatsız etme olasılığı için de kulaklık kullanılabilir ve bu şekilde çocuğun eğitimi daha verimli hale getirilebilir. Ve son olarak ders aralarında çocukla sohbet edilmeli, ortam havalandırılmalı ve ihtiyaçlar giderilmelidir.

Teneffüslerde televizyon izlenilmez…

Peki ya ders dışında yapılacaklar da uzaktan eğitimin daha verimli geçmesine fayda sağlar mı? Elbette sağlar. Örneğin; çocuğun sık sık egzersizler yapması ve güvenli bir şekilde olabildiğince sosyalleşmesi… Aile ile evde ya da bahçede geçireceği kaliteli zaman çocuğun ders vakti dikkatini daha kolay toplamasına ve odaklanabilmesine fayda sağlayacaktır. Unutmayın hepimizden daha çok çocuklarımızı etkileyen bu zorlu süreçte belli sınırlar içerisinde, onları olabildiğince anlamalı ve desteklemeliyiz.