Cinsel Gelişim Sürecinde Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar

Çocuklarda cinsel gelişim 3-4 yaşlarından itibaren başlıyor. Gelişim basamaklarından biri olan bu dönemde, ebeveynlerin çocuğa doğru yaklaşımlar sergilemesi, ileriki yaşamında da sağlıklı ilişkiler kurabilmesi açısından önemli. Çocuk Gelişimi ve Eğitimcisi Dila Toker’den bu süreçle ilgili nelere dikkat edilmesi gerektiğini öğrendik. 

3-6 yaş erken çocukluk döneminde çocuklarımızın beş gelişim alanından biri olan cinsel gelişim ile ilgili neler biliyoruz?  Bu süreçte çocuğa nasıl bir yaklaşım içinde olmalıyız? Bu süreç kaç yaşları arasında, hangi davranışlar ile kendini gösterir? Hadi birlikte bakalım.

Cinsel gelişim süreci

Cinsel gelişim süreci 3-4 yaşları arasında başlamaktadır. Çocuk bu süreçte cinsel kimliğinin arayışındadır. Kız çocukları annelerini taklit etmeye çalışırken, erkek çocukları da babalarına benzemeye çalışacaktır. Bunu yaparlarken iki ayrı cinsel kimliği gözlemlerler. Kendileriyle aynı cinsel kimliği taşıyan ebeveynine yönelmeye başlayarak, ebeveynini bu anlamda model almaya başlarlar.

Kız çocukları annelerinin topuklu ayakkabılarını, giysilerini, makyaj malzemelerini deneyip tıpkı annesi gibi olmaya çalışırken; aynı şekilde erkek çocukları da babaları gibi sakalları varmışçasına hayal edip, tıraş olmaya çalışacaklardır. Bununla birlikte çocuk artık cinsel kimliğini tanımaya ve keşfetmeye başlamış demektir. Yavaş yavaş cinsel kimlik arayışından çıkarak, bu süreçte “fallik haza” girerler. Yani 3-6 yaşları arasında cinsel farklılık konusunda meraklı sorular sorarak, bu sorulara kendi kendilerine cevap bulmaya çalışırlar. Kimi zaman ebeveynlerine, “Ben nereden geldim?” “Ben annemin karnına nasıl girdim ya da nasıl çıktım?” şeklinde sorular da sorabilirler.

Sorulara nasıl cevap vermeli?

Mümkün oldukça oyun yoluyla ve hayali olmayan, emin, net ve gerçekçi cevaplar vermeye çalışmalıyız. “Seni leylekler getirdi.” gibi hayale dayanan ve doğru olmayan cevaplar vermemek bu anlamda en doğru yaklaşım olacaktır. Bunun yanı sıra cinsel gelişimle birlikte sürecin getirdiği en belirgin iki özellik, “Elektra-Oedipus kompleksidir.” Şimdi kısaca bu özelliklerden bahsedelim.

Elektra Kompleksi: Kız çocuklarının bu süreçte babalarına karşı bilinç dışı bir cinsel isteğe sahip olması ve bu yüzden annesine düşmanlık duymasıdır.
Oedipus Kompleksi: Erkek çocuklarının bu süreçte annelerine karşı bilinç dışı bir cinsel isteğe sahip olması ve bu yüzden babasına düşmanlık duymasıdır.

Dolayısıyla bunun da süreçle birlikte gözlenen ve yaşanan durumlardan olduğunu söylemek mümkün. Burada bir geçiciliğin olduğunu düşünmek ve bu düşünceye göre hareket ederek çocuğa karşı olumsuz bir tutum içine girmemek gerektiği unutulmamalıdır.

Çocuk cinsel kimliğini tanımaya ve keşfetmeye devam ederken bununla bağlantılı olarak bedenini de keşfetmeye başlayacaktır. Bu süreçte bedenini keşfetmeyle birlikte en çok rastlanan durumlardan biri “çocukluk çağı mastürbasyonudur.” Fakat çocuklar bireysel farklılıklara sahip oldukları için her çocuktan bu eğilimi bekleyemeyiz. Bu gelişim süreciyle birlikte çocuğun uyku anında, oyun sırasında, ekran karşısında vb. zaman aralıklarında farkında olmadan aslında bedenini keşfetme arzusu ile yaptığı davranışlardır. Kimi zaman tuvaletini yaparken elinin cinsel organına değmiş olması ona haz verebiliyor olabilir. Dolayısıyla genel anlamda baktığımızda bu davranışların hepsi süreçle gelen durumlardır.

Cinsel gelişim sürecinde ebeveynlerin yapması ve yapmaması gerekenler

“Çek elini çok ayıp!”
Cinsel gelişim sürecindeki çocukluk çağı mastürbasyonu olağan ve doğal karşılanması gereken bir eğilimdir. Çocuğa bu eğilimi sürdürürken “Çek elini çabuk! “Çok ayıp!” gibi yaklaşımlarda bulunmak, çocuğun kendinden ve bedeninden utanmasına yol açar. Aynı zamanda çocuğun suçlayıcı ifadelerle karşı karşıya kalması durumunda, kötü bir şey yaptığına dair kendinde suçluluk arama ve yüksek derecede kaygının oluşumu gibi benzer sorunların ortaya çıkmasına neden olur. Burada ebeveynin rolü eğilimi normal karşılamak ve yalnızca çocuğun dikkatini başka bir yöne çekmek olmalıdır. Örneğin: “Bana nasıl kocaman bir ağaç çizdiğini öğretir misin?” “Mutfakta senin yardımına ihtiyacım var.” “Seninle en sevdiğin oyunu oynamaya geldim.” gibi benzer şekilde çocuğun dikkatini başka bir yöne çekebilirsiniz.

Çocukların Özel Bölgeleri
Çocuğa özel bölgelerinin olduğunu ve kendisinden başka kimsenin o bölgelerini göremeyeceğini ve dokunamayacağını da bu dönemde söylemek oldukça önemlidir.

Yanlış Etiketlendirmeler “-Aşkım, -Güzellik, -Yakışıklım”
Bu süreçle birlikte ve sürecin sonunda da çocuğa ismiyle hitap etmek çok önemli bir faktördür. Çocuk bireydir ve ismi ile seslenişte ya da hitapta bulunulmalıdır. Çünkü eğer sizden bu tür hitaplar duymazsa çocuk dışarıdan bir kimsenin bu etiketlendirmesine karşılık vermeyecek yani alışkın olmadığı güvende hissetmediği bir durum olduğunu düşünecektir. Dolayısıyla özellikle en çok kullandığımız etiketlendirmelerden biri olan “aşkım” ifadesini bir ebeveynler olarak kullanmamak çocukla daha sağlıklı bir iletişim içinde olmanıza da sağlayacaktır.