Çocukların Duygularını Yansıtmada Etkili Bir Yol Olarak: MASAL TERAPİSİ

Çocuk psikolojisi ya da davranış ve iletişim biçimi ile ilgili konuşmalarda oyun terapisinin kullanıldığını daha önce duymuşsunuzdur. Bugünlerde, onun kardeşi ya da bir parçası olarak tanımlanabilecek bir yöntemde kullanılıyor. Masal terapisi… “Nedir? Nasıl uygulanır? Etkisi nedir?” gibi soruları Psikolog, Oyun ve Masal Terapisti Sema Aldatmaz cevaplıyor.    

Masallar genellikle olağan dışı olayların anlatıldığı, toplumun kültürel değer ve mitlerinin bulunduğu, aynı zamanda içerisinde birçok değer ve yargı da barındıran edebi ürünlerdir.
Çocukların gelişimlerinde masalların önemi oldukça fazladır. Yüzyıllardan beri oluşumları devam eden masallar toplumsal değerleri yansıtırken, aynı zamanda duygu, davranış başta olmak üzere çocukların sosyal gelişimini destekleyen birçok faktöre de sebep olmaktadır.

Masallar çocukları ne kadar etkiliyor?

Masallar aslında olağandışı olguların anlatıldığı hayal ürünleridir. Peki masallar çocuk ve çocuğun ruh sağlığı üzerinde ne kadar etkilidir?
Masallarla hayatın gerçeklerini, doğru ve yanlış ayrımını, güzeli ve çirkini aşıladığımız için aslında çocuklara bir nevi rehber oluruz. Hayal ürünleri olarak görünseler de aslında masallar hayatın tam ortasından dersler vermektedir.
Öte yandan çocuklar, masal kitaplarındaki kahramanların üstün özelliklerine hayranlık duydukları için onlarla özdeşim kurar, onlar gibi olmak isterler. Bu da çocukların karakter gelişimi üzerinde olumlu şekilde etkili olur. Anlatılan masal ile çocuk dinlediği soyut dünyadan öğrendiklerini, kendi somut dünyası ile bağdaştırır.
Aynı zamanda masallar çocukların gelişim ve ruh sağlığı üzerinde de olumlu etkilere sahiptir. Çocuğun kelime haznesini artırır, merak duygusunu uyandırır, çocuğun sosyal yaşama alışmasına yardımcı olur.
Aslında masallar çocuk ruhunu yansıtan ve besleyen ürünlerdir. Çocukların hayal güçlerini zenginleştiren, yorum yapma yeteneği kazandıran, olaylara farklı bakış açısı ile bakabilme özelliği veren ve çocukların özgün düşünmesine yol açan kapılar, masallardan geçmektedir.
Masallar çocukların dil becerilerini geliştirirken bir yandan da  toplumsal değerlere, davranış gelişimine ve çevreyi algılayış biçimine de ışık tutmaktadır. Bu olumlu etkileri daha iyi anlamak ve çocuğun yaşadığı problemleri gün yüzüne çıkartmak istediğimiz zaman masallar bize çok iyi yoldaşlar olabilirler.  Masalın çocuklar için birçok olumlu yanından söz ederken masal terapisi karşımıza çıkıyor. Peki masal terapisi nedir ve içeriği, uygulaması ve kullanım alanları nelerdir?

Masal terapisi nedir?

Çocukların sağlıklı fiziksel gelişimlerinin yanı sıra psikolojik ihtiyaçları da bulunmaktadır. Bu ihtiyaçlara yardımcı olarak masallardan söz ettik. Masal terapisi ise; çocukların kendilerini, duygularını ve ihtiyaçlarını ifade etmelerine yardımcı olan bir terapi türdür.
Masal terapisinin amacı; çocukların bilişsel ve sosyal becerilerini, duygu ve düşüncelerini ortaya koyup anlamlandırmalarına yardımcı olmaktır. Masal terapisinde çocuk ve terapist birlikte masal okur, kendileri bir masal üretir veya masalların sonlarını değiştirerek birlikte bir hayal dünyası kurarlar.
Çocuklar doğrudan söyleyemedikleri veya anlamlandıramadıkları olguyu değiştirerek masal haline getirirler. Yani bir çeşit yansıtma davranışı göstermiş olurlar. Masal terapisti işte burada devreye girer. Çocuğun iç dünyasına girerek elde ettiği verileri sorunun tespiti ve çözümünde kullanır.
Çocuk okuduğu ya da dinlediği masaldaki kişi yerine kendini koyabildiği zaman olumlu ya da olumsuz duruma yakınlaşarak kendini daha iyi tanıma fırsatı bulmakta ve davranışlarını gözlemleyebildiği için yanlışlarını veya doğrularını görmektedir.

Seçilen masalın konusu önemli mi?

Diğer bir açıdan masal terapisinde seçilen masalların çocukların yaşadıkları sorunlara ilişkin olması da oldukça önemlidir. Örneğin bazı korkulara sahip çocuklarda “Tırsak Sincap” masalı büyük işlev görmektedir.
İşleyiş olarak; masal kahramanımızla tanışıp, onun korkularını öğrenip, bu korkular üzerine konuşarak masal kitabı okunur. Bununla birlikte çocuk masal karakteri ile kendisini özdeşleştirip kendi korkularını ve bununla nasıl baş etmesi gerektiğini öğrenir.  Yani masal terapisinde seçilen masallardaki kahramanlar çocuklara öncülük eder ve kendi duygusal sıkıntılarını anlamlandırmalarına yardımcı olur.
Masal terapisinde kullanılan masal kitaplarında çocuklar için seçilmiş olan ve masalı yorumlamayı sağlayan resimler de çocukların görsel zekasının gelişmesinde yardımcı olur. Öte yandan masal terapisti çocuk ile birlikte önce resimleri yorumlayıp çocuğun hayal dünyasını ve olaylara bakış açısını görmüş olur ve bu doğrultuda terapi sürecini yönlendirir.

Masal terapisi hangi sorunlarda yardımcı olabilir?

Masal terapisi çocukların yaşadığı hangi sorunlarda yardımcı olmaktadır? Örneğin; depresyon, dikkat eksikliği,  kaygı bozuklukları, okb, fobi, alt ıslatma, yeme bozuklukları, uyku problemleri gibi sorunlarda kullanılan bir terapi yöntemidir.
Aynı zamanda oyun terapisi ile de birlikte kullanılan bir terapi türüdür. Yani oyun terapisinde oyunlar ve oyuncaklar aracılığı ile işleyen bir sistem varken, masal terapisinde ise odak noktamız masal ve çocuğun hayal dünyasıdır.
Masal terapisini oyun terapisinden ayıran diğer bir özellik ise uygulanan yaş gruplarıdır. Oyun terapisi 2-11 yaş aralığına uygulanabilirken masal terapisi ise 3-11 yaş aralığına uygulanabilmektedir. Aslında oyun terapisi ile aynı anda bütünleştirerek de süreci yürütmek daha sağlıklı olmaktadır.
Bunun yanı sıra sadece bu ve benzeri sorunlarda değil, masal terapisi çocukların gelişimlerini desteklemek amacı ile de kullanılmaktadır. Yani masal terapisinin faydaları arasında;
• Çocukların dil becerisini geliştirmesi,
• Hayal dünyalarını geliştirmesi,
• Duygu ve davranışlarını ifade etmelerini öğrenmeleri sayılabilir.
Terapi kelimesi ifade edilince hep bir sorun neticesinde başvurulması gerekli diye bir algı bulunmaktadır. Fakat masal terapisinde bu durum söz konusu değildir. Aynı zamanda masal terapisi sayesinde çocuklar “doğruyu-yanlışı, iyiyi-kötüyü, ödülü-cezayı” kendi yaşlarına ve hayal dünyalarına  uygun eğlenceli bir yöntem ile öğrenmiş olurlar. Yukarıda belirtilen birçok sebep gibi aslında bir sorun olmadan da çocukların gelişimlerini desteklemek amacı ile aileler masal terapistlerine başvurup daha detaylı bilgi alabilirler.