Müdahale Edilmeyen Tikler Kronik Bir Hal Alabilir

Tiklerin oluşum nedenleri nedir size? Yani her strese girdiğimizde tepkisel olarak tikler mi atak yapar? “Çocuklar neleri kendilerine stres yaparlar ki?” sorusunun cevapsız olduğunu düşünmeyin sakın. Çocuklarda strese girebilirler. Başka ne zaman oluşurlar? Anne, baba ya da akrabalarında tik olan çocuklar, tik oluşturmaya daha yatkın mı olurlar? Cevapları Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Uzmanı, Aile Danışmanı Özge Demirci’den aldık.

Çocuğunuzu bir hobi edinmesi ya da bir aktiviteyle uğraşması için yönlendirebilirsiniz. Böylece içsel gerilimi azalacaktır.

Tikler İstemsiz Eylemlerdir

Tikler; strese maruz kalındığı anlarda, aniden ortaya çıkan, motor (hareket) veya vokal (ses çıkarma) olarak görülen istemsiz eylemlerdir. Motor tikler; göz kırpma, kaş kaldırma, burun oynatma, ağız kenarının çekilmesi, baş ya da omuz oynatma gibi hareketlerdir. Genellikle yüz ve boyun kaslarında görülür. Vokal tikler; burun çekme, boğaz temizleme ile çıkarılan seslerdir. Vokal tikler, motor tiklerle birlikte görülürse “Tourette Sendromu” olarak adlandırılır.

Bir Harekete Tik Diyebilmemiz İçin…

• İstem dışı olması,

• Bir amaca yönelik olmaması ve

• Yinelenen hareket veya ses olması gerekmektedir.

Tikler Geçici ve Kalıcı Olarak İkiye Ayrılır:

1. Geçici tikler genellikle bir yıl kadar kısa sürede azalma gösterir ve bir süre sonra kaybolur.

2. Kalıcı tikler ise yaşla birlikte azalma olsa da azalan eylemlerin yerine başkaları gelir.

En Çok 7 Yaş Civarında Görülür

Tikler, çocukluk dönemlerinde başlar. En çok 7 yaş civarında görülmekle birlikte ergenlikte en üst düzeye çıkar. Yapılan araştırmalarda, oyun sırasında veya bir işe yoğunlaştığı zaman çocuktaki kaygı düzeyi azalmaktadır. Buna paralel olarak tiklerde azalma görülür. Uyku sırasında da tikler azalır. Yetişkinlik çağında tiklerin yoğunluğu, şiddeti ve sıklığında azalma görülür.

Genetik Yatkınlıkta Etkilidir

Tikin ortaya çıkması için sadece çevresel faktörler yeterli değildir. Genetik yatkınlık da tikin oluşmasında önemli rol oynar. Anne, baba ya da akrabalarında tik olan çocuklar, tik oluşturmaya daha yatkındır.

Çocuğu Büyük Bir Üzüntü İçine Sokabilir

• Başlıca stres sebepleri; kardeş kıskançlığı, baskıcı aile tutumu, travmatik olaylar, korku ve kaygılardır.

• Çocuklarda kaygı durumunun arttığı, stres anında ya da çocuğun çok heyecanlandığı zamanlarda tiklerde artış görülür. Bu durumun çevresindekiler tarafından fark edilmesi de çocuğu büyük bir üzüntü içine sokar.

• Çevreye kendini kabul ettirebilmek, en azından onların yanında bu hareketleri yapmamak adına büyük bir enerji harcar. Bundan dolayı da çocuktaki kaygı durumunda artış görülür.

• Sınıfta tiklerini bastırmaya odaklanmış bir çocuk, dersi yeterince dinleyemeyebilir. Bu da öğrenme sorunlarını beraberinde getirir. Yapılan başka bir araştırmada, bu tür problem yaşayan çocukların çoğunda ek olarak takıntı ve dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olduğu görülür. Bu yaşlar okul dönemine denk geldiği için, sınıfta uzun süre yerinde oturamama, ödev yapamama, sınıfta gezinme davranışları görülür. Öğretmenlerin bu problemleri yaşayan çocuklara görev vermeleri; hem kabul edilmelerini, işe yarama duygusunu hissetmelerini hem de sınıfın düzenine uymalarını sağlamaktadır.

Peki Bu Durumda Neler Yapabilirsiniz?

• Çocuğunuzu, istemsiz olarak yaptığı hareketler veya çıkardığı seslerden dolayı azarlamamalı, incitilmemelidir. Bu durum onun özgüveninin zedelenmesine ve benlik saygısının azalmasına yol açar.

• Çocuğunuza karşı, baskıcı olmayın. Hareketlerine engel olamamakla birlikte kendindeki olumsuz durumun da farkındadır. Bir de buna ailelerin uyarıları ve çevresel baskılar da eklenince tiklerde artış görülür.

• Çocuğunuzu bir hobi edinmesi ya da bir aktiviteyle uğraşması için yönlendirebilirsiniz. Böylece içsel gerilimi azalacaktır.

• Çocuğunuzun durumu ile ilgili, öğretmeni ve arkadaşlarını bilgilendirilmelisiniz. Bilgilendirmek, çocuğun çevresi tarafından kabul görme sürecini hızlandırır. Aksi halde tikler azalma yerine, daha kalıcı bir hal alabilir.

• Tiklerin ortaya çıkmasına sebep olan durumlar araştırılmalı, bununla ilgili çözüm yolları bulunmalı ve gerekli önlemler alınmalıdır.

• En kısa zamanda da çocuk ve ergen ruh sağlığı uzmanına başvurmalısınız. Müdahale edilmeyen tikler kronik bir hal alabilir. Öğretmen, hekim ve ailenin işbirliği içinde olması çocuğunuz için daha verimli olacaktır.