Neden Kekeler?

Bir çocuğun kekelemesinin birçok farklı sebebi olabilir. Bunlardan biri de titiz ve aşırı kontrolcü ebeveynlere sahip olma durumudur. Unutulmaması gereken bir nokta var ki o da huzurlu, güvenli ve kontrol etme dürtüsünü stabil hale getirmeyi başarmış ailelerin çocukları psikolojik açıdan kendilerini çok daha iyi hissediyorlar.  Bu bağlamda Psikolog Sena  Sivri’ye kekemeliğin nedenlerini, ailelerin nasıl yaklaşması gerektiğini, başka hangi sebeplerden dolayı ortaya çıktığını sorduk.

• Sürekli bir aksama, hece yenileme ve kesilmelerde kekemelikten şüphelenilmelidir.
• Kekemelik genellikle 2-7 yaş arası fark edilir.
• Dil terapistleri ve psikologlar ile tedavi gerçekleştirilmektedir.

Kekemelik Nedir?

Kekemelik, konuşma esnasında veya konuşmaya başlarken bazı ses veya sözcükleri tekrarlayarak ya da duraklayarak çıkarma ile gelişen, konuşmanın akıcılığını bozan, yanlış konuşma alışkanlığı bir tür konuşma bozukluğudur. Heyecan, baskı hissetme, stres, engellenme, yeni kişiler ve sosyal ortamlarda bulunma, topluluk karşısında konuşma, otorite olan birisiyle konuşma, sinirlenme gibi durumlarda daha sık ortaya çıkar.

Ne Tür Sebeplerle Ortaya Çıkar?

Psikolojik, fizyolojik ya da kalıtımsal olarak ortaya çıkabilir. Psikolojik sebeplerine baktığımızda psikososyal olarak yetersiz bir çevrede bulunma, titiz ve aşırı kontrolcü ebeveynlere sahip olma, bir şeyden aşırı korkma, travmalar, çocuğun yaşı ile orantısız beklentiler içine girilip çocuğun kendini baskı altında hissetmesi, aile içindeki huzursuzlukların çocuğa yansıması, ailede bir kekemenin olması ve çocuğun ondan kopyalaması gibi durumların kekemeliğe yol açtığını görürüz. Tüm bunlara bakıldığında temelde stres ve korkuyu kekemeliğe sebep olan temel psikolojik faktörler olarak söyleyebiliriz.
Fizyolojik olarak nedenleri, beyin dalgalanmalarındaki iletimsel bozukluklar, solunum bozuklukları ve yanlış nefes almayı sayabiliriz. Eğer çocuğunuz şarkı söyleme, şiir okuma gibi faaliyetlerde kekelemiyorsa bu sebebin psikolojik olduğunu gösterir. Çünkü şarkı ya da şiir okuma gibi eylemlerde çocuğun düşünüp cümle kurma gibi bir kaygısı olmadığından rahat bir şekilde mevcut olan cümleleri tekrarlaması durumu mevcuttur. Bu da stresi ortadan kaldırdığından kekelemediği görülür.

Genelde Kaç Yaşında Başlar?

Kekemelik genellikle 2-7 yaş arası fark edilir. Fakat bu dönem aynı zamanda dil gelişiminin devam ettiği bir dönem olduğundan konuşmadaki en ufak bir aksama kekemelik olarak düşünülmemelidir. Dikkatli olarak gözlemlenmeli ve sürekli aksama, hece yenileme ve kesilmelerde kekemelikten şüphelenilmelidir. Ailenin çocuk için yaratacağı huzurlu ve güvenli ortamın dil gelişimine pozitif katkı sağlayacağı ve mevcut konuşma bozukluklarının ortaya çıkma ihtimalini azaltacağı unutulmamalıdır. Bu dönemde ortaya çıkabilecek ve kekemelikle karıştırılan ufak tefek konuşma aksamalarında çocuğu düzeltmeye çalışmak stresi arttıracağından olağan bir sürecin kekemeliğe dönüşmesine sebep olabilir. Buna dikkat etmek gerekir.

Tedavide Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar Nelerdir?

Kekeleyen çocuklarda erken teşhis ve tedavi büyük önem taşımaktadır. Aksi takdirde çocuklarda içe kapanma görülür, alay edilme ve kendini istediği gibi rahat ifade edememe korkusundan dolayı sosyal olarak çekingenlik göstermeye başlar, okul başarısı ve sosyal ilişkileri etkilenir, arkadaşlık kurmakta güçlük yaşar. Kekemelik tedavi edildikçe kendini daha rahat ifade etmeye başlayan çocuğun sosyal becerileri gelişir ve ilişki kurmaya, arkadaş edinmeye başlar. Kekemelik erken dönem fark edildiğinde tamamına yakın bir oranda iyileşme sağlandığını görmekteyiz. Yetişkinliğe doğru tedaviye başvurulduğunda bu oran düşmektedir. Bu yüzden çocuğunuzda kekemelikten şüphelendiğinizde zamanında bir uzmana başvurmak büyük önem taşımaktadır. Kekemeliğin sebebi belirlendikten sonra dil terapistleri ve psikologlar ile tedavi gerçekleştirilmektedir.

Ne Zaman Bir Uzmana Başvurmak Gerekir?

• Eğer çocuğunuz konuşurken sık sık aşağıdaki durumlar gözleniyorsa bir uzmana başvurulması iyi olur.
• Ses, hece, sözcükleri tekrarlamak… Bu tekrar genelde ilk ses, hece ve ilk kelimede olur.
• Konuşmaya başlayamama görülür.
• Sesler uzatılarak söylenir.
• Patlatmalar: Seslerde kapanmalar ve şiddetli patlamalar olur.
• Blokların yani akciğerdeki havanın tıkanıp birden çıkması durumu olur.
• Kelime ve seslerde olmaması gereken yerlerde ani duraksamalar olur.
• Yani, şey, şöyle ki gibi boşluk doldurucu sözcükler fazlasıyla kullanılır.
• Bir sonraki kelimeyi düşünüyormuşçasına uzun duraksamalar görülür.
• Seste titremeler olur.

Nelere Dikkat Edilmeli?

• Sabırlı olmak çok önemlidir. Sözünü kesmek, eksik ya da söyleyemediği kelimeyi söylemek, acele ettirmek, “doğrusu bu” diye uyarmak stresini arttıracağından zarar verici olur.
• Kekelemesine sebep olan psikolojik faktörler temelde stres ve korku olduğundan çocuğa karşı aşırı kuralcı, baskıcı olmamak, aile içerisinde stresi minimize eden bir ortam yaratmak ve yetişkinlerin kendi streslerini yönetmeyi öğrenerek çocuğa yansıtmamaya dikkat etmeleri büyük önem taşımaktadır.
• Konuşmasındaki aksamalarda, kekelemelerinde dalga geçmemek bir o kadar önemlidir. Dalga geçildiğinde bu özgüvenini zedeleyecek, stresini ve konuşamamanın yarattığı mutsuzluğunu daha arttıracağından çok daha zarar görmesine sebep olacaktır.
• Çocuğunuzla kekemelikle ilgili konuşmayın. Yakınlarınızla bu durumu konuşurken çocuğun duymamasına özen gösterin.
• Şiddet ve korku öğeleri içeren filmler, haberler, oyunlardan uzak tutun.
• Güzel ve doğru konuştuğunda cesaretlendirin. Takdir edildiğini görmek özgüvenini arttıracaktır.
• Konuşurken göz temasını kaçırmayın. Onunla aynı hizada oturup konuşmasını dinleyin.
• Onunla konuşmaktan keyif aldığınızı hissettirin. Size bir şeyler anlatması konusunda teşvik edin.
• Kekeleyip, zorlanıp, üzüldüğünde, ona onu anladığınızı “senin için söyleyememek zor biliyorum, seni anlıyorum.” gibi cümleler kurarak belirtin. Bu çocuğunuza iyi gelecektir.
• En önemlisi de onun rol modelleri olduğunuzu unutmayın. Kendi konuşmanıza, sözcükleri kullanımınıza dikkat edin.