Çocuklara Masal Okurken: Etkin Bir Okuma Saati İçin Nelere Dikkat Edebiliriz?

Çocuklara masal okumak birçok açıdan faydası olan, harika bir etkinliktir. Çocuğun dil ve konuşma becerisini geliştirir, çocukla ebeveyn arasındaki bağı güçlendirir, kelime bilgisini artırır gibi… Bunların yanında rutine dönüştürülmüş bir okuma saati, çocuğu uykuya hazırlar. Ancak çocuğun ilgisini çekmek, masal okumayı ve dinlemeyi çocuk için cazip hale getirmek için dikkat edilmesi gereken bazı noktalar var. BBC Türkçe’de yer alan bir röportajda Konuşma ve dil terapisti Janet Cooper ebeveynlere şu önerilerde bulunuyor.

Bebeklere ne zaman masal okumaya başlanabilir?

Yeni doğan bir bebeğe kitap okumak başta garip gelebilir, fakat "başlamak için erken" diye bir şeyin olmadığı, hatta masal okumak için bebeğin doğmasını beklemeye bile gerek olmadığı belirtiliyor.

Bebekler hamileliğin 24. haftasından itibaren duyabilirler. Onlara hamileliğinizden itibaren kitap okumak iyidir. İlla çocuk kitabı okumanıza da gerek yok. Önemli olan, sesinizin ritmini tanımaya başlamaları…

Masal okumaya başlamak için çok erken, okumayı bırakmak için de çok geç diyebileceğimiz bir zaman yoktur.

Masal okumak için en doğru zaman hangisi?

Çocuğunuz birkaç günlük olduysa veya artık uyumamak için koşarak sizden kaçacak yaşa gelmişse, masal okumak için doğru zamanı ve yeri bulmak önemlidir.
• Bunun için, doğru anı seçmelisiniz. Çocuğunuz çok yorgun, ilgisiz veya aktif ise, çocuğu o an kitap okumak için zorlamamak gerekir.

• Genellikle dinlenme ihtiyacı duydukları zamanlar iyidir. Bu yüzden yatmadan önce kitap okumak zamanlama açısından mükemmeldir. Fakat gün içinde de birlikte zaman geçirmek ve dinlenmek istedikleri zamanlarda bunu yapabilirsiniz.

• Kitap okurken dikkat dağıtacak şeylerden kurtulmak da önemli. Örneğin televizyon veya dikkat dağıtıcı bir müzik açıksa, çocuğunuzun ilgisini çekmekte zorlanabilirsiniz.

• Çocukların masalları dinlerken rahat hissetmesi de önemlidir.

• Kitaplarınızda büyük ihtimalle çocuklar için resimler bulunmaktadır. Bu yüzden okurken onların da resimleri görebileceği bir pozisyonda oturmaya dikkat edin.

Tekrarın önemi

Çocuğunuz on akşam üst üste aynı masal kitabını okumanızı istemesi sizin için sıkıcı olabilir fakat tekrarlar onların gelişiminde oldukça etkilidir. Tekrarlarla, söz dağarcıklarını geliştirip, cümle yapılarını anlamaya başlıyorlar.

“Çocuklar aynı masalı tekrar tekrar okumaktan neden bu kadar çok keyif alıyor?” sorusuna uzmanlar şöyle cevap veriyor: Hikayenin nasıl devam edeceğini tahmin etmeye başlamak, onlara keyif veriyor. Çocuklar ebeveynleriyle eğlenmeye bayılır, o yüzden hikayeyi artık iyice öğrenmeye başladıkları zaman bazı kelimeleri değiştirerek fark edip etmediklerine bakabilirsiniz. Bu değişiklikler, dinleme yeteneklerini geliştirmek için faydalıdır.

Bir hikayeyi kaç kere anlattığınız, hikayenin kendisinden daha önemli hale geliyor. Dahası, bu hikayeleri her zaman kitaplardan okumaya da gerek de yok. Bildiğiniz masalları çocuklara ezberinizden de okuyabilirsiniz. Önemli olan, çocukların sizinle güzel zaman geçirmesidir.

Masal okumak çocukla geçirilen eğlenceli zamanlardır

Masal okurken çocukların eğlenmesini sağlamak için neler yapabilirsiniz?

Gülünç tonlamalar her zaman şart olmasa da hikaye anlatımınıza ritim katmak için işlevsel olabilir. Elbette herkes öyle sesler çıkarma konusunda rahat hissetmeyebilir. Ama ses tonunuzu ne kadar kalınlaştırıp inceltirseniz, çocuğun dinleme ve masala katılma becerisine daha çok katkı sağlayabilirsiniz. Masaldaki karakterlerle bazı ses tonlarını eşleştirebilirsiniz. Örneğin; dev bir karakterin sözlerini yüksek sesle okurken bir sincabın sözlerini sesinizi incelterek okuyabilirsiniz.

Hikayeyi monoton bir şekilde anlatırsanız, çocuğun ilgisi kaybolabilir. Çok büyük bir performans ortaya koymanıza gerek yok, ses tonunuzu birazcık değiştirmek bile etkili olur.

Hikayenin bir bölümünü fısıldayarak anlatmanız da fark yaratır, çünkü çocuklar sesinizi alçalttığınızda sizi daha dikkatli dinleyebilirler.

Çocukların dikkatini daha çok çekmek, yeni kelimeleri öğrenmelerini de kolaylaştırabilir.

Masal okuyacak birden fazla yetişkin varsa, herkes bir karakteri oynamayı da deneyebilir.

Etkileşim sağlayın

Çocuklarınızın hikayeye katılmasına imkan tanıyın. Pek çok çocuk kitabında uyaklı bir anlatım vardır ve çocuklar büyüdükçe sonraki kelimeyi tahmin edebilmeye başlarlar.

Çocuklarınızı hikaye anlatımına dahil etmek, onların dil yeteneklerinin yanı sıra özgüvenlerini de geliştirir.

Çocukların masal boyunca sormak istediği pek çok soru olabilir. Uyku vakitleri yaklaşmış olsa da onlara cevap vermeye ve meraklı olma konusunda cesaretlendirmeye çalışın. Arada siz de onlara soru sorabilirsiniz. Fakat bunun bir sorgulama gibi olmamasına dikkat edin.

Seçtiğim masal çocuğuma uygun mu?

Janet Cooper, kitap seçiminin de önemli olduğunu söylüyor: Konuşma ve dil terapistinin bakış açısıyla şunu söyleyebilirim: Kitabın dilinin çocuğun seviyesine uygun olduğundan emin olun. Seviyelerinin üstünde bir kitap ilgilerinin dağılmasına yol açabilir, elinizde öylesi bir kitap varsa cümleleri basitleştirmeye çalışın.

Masalın ortasında ilgisini yitirirse, masalı bitirmek zorunda olmadığınızı hatırlayın. Önemli olan birlikte güzel vakit geçirmek ve çocuğun da buna yön vermesini sağlayabilmektir.

İkinizin de ilgisini çeken bir kitap bulabilirseniz bu en iyisi olur. Siz okurken eğlenmezseniz çocuk da muhtemelen eğlenmeyecektir. Siz ne kadar eğlenirseniz, çocuk da bu süreçten o kadar keyif alır. Burada önemli olan, hikaye anlatımından çok etkileşiminizdir.