Folik Asit Neden Bu Kadar Önemli?

Folik asit tüketiminin hamilelikte gerekli ve önemli olduğu sıklıkla söylenir. Peki, folik asit ve folat arasındaki fark nedir? Folik asitin fazlası zarar mıdır? Ne kadar süre folik asit almak gerekir? Medical Park Florya Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Doç. Dr. Hüseyin Cengiz, sorularımızı cevapladı.

Folik asit, bilim insanlarınca kadınların progesteron seviyesini düzenleyen ve düzenli yumurtlamaları için önemli rol oynayan bir vitamin olarak kabul ediliyor. Hamilelikten bir ay önce başlayan folik asit takviyesinin, bebeklikte oluşabilecek nörolojik kusurları önleyici etkisi olduğu iddia ediliyor. Özellikle yeşil yapraklı sebzeler, baklagiller, yumurta, kuşkonmaz, brokoli, lahana, Brüksel lahanası, muz, avokado gibi besinler zengin folik asit içeriyor.

Folik asit nedir?

Folik asit veya folat, suda çözünebilen B vitaminin iki farklı formudur. Folat besinlerde ve vücudumuzda bulunan formu iken, folik asit sentetik olarak üretilir. Folat vücudumuzda DNA sentezi ve büyümede kullanılan en önemli vitaminlerden biridir.

Hamilelikte neden folik asit kullanılır?

Hamilelik sürecinde, fetüs kırmızı kan hücrelerinin oluşumunda, beyin ve sinir sisteminin oluşumunda ve bebeğin büyümesinde folik asit kullanılmaktadır. Folik asit suda çözünen vitamin grubunda olmasından dolayı depo edilemez. Günlük 400 mcg olan folik asit ihtiyacının her gün dışardan alınması gerekmektedir. Folik asit eksikliğinin “fetüsun nöral tüp defekti” (NTD) riskini artırdığı bilinmektedir.

Nöral tüp defekti sonucunda spina bifida, bebeğin omurgasında açıklıklar ve beyin omurgasında kese ile doğan bebekler ya da anelsefali dediğimiz beyin gelişimi olmayan bebeklerin dünyaya gelme riski artmaktadır. Folik asit eksikliğinde ayrıca megaloblastik anemi, düşük doğum ağırlığı ve fetal anomali oranları da artmaktadır.

Fetüsün beyin ve sinir sistemi gelişimi özellikle hamileliğin ilk aylarında gerçekleşir. Gebelik boyunca, mümkünse öncesinde NTD, anemi ve benzeri sağlık sorunlarını önlemek amacıyla Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), her kadına günde 400 mikrogram (mcg) veya haftada bir kez 2800 mcg folik asit desteği ve folik asitten zengin besin tüketimini önermektedir. Folik asit, aynı zamanda hücre büyümesinde ve organ gelişiminde de önemli rol oynamaktadır.

Folik asidi ne kadar süre kullanmak gerekir?

Ek risk faktörleri olmayan gebelere, gebelikten en az 1 ay önce başlanarak gebelik boyunca günlük 400 mcg folik asit kullanımı önerilmektedir. Bazı hastalıklar (çölyak, inflamatuar bağırsak hastalığı, diyabet), bazı ilaçlar (antiepileptikler, bazı antibiyotikler), anne veya babanın kendisinde veya daha önceki çocuklarında nöral tüp defekti öyküsü veya 1. ve 2. derece akrabalarda NTD öyküsü olan kadınlarda ise daha yüksek doz (yaklaşık 1-4 mg folik asit) gebelikten en az 3 ay önce ve gebeliğin ilk 3 ayı boyunca kullanımı önerilmektedir. Folik asidin sağlıklı yetişkinlerde günlük en fazla 1 mg kullanımı önerilir ve bu sebeple ek hastalığı olan gebelerde yüksek doz kullanım gebeliğin 3. ayından itibaren kesilmelidir.

Gereğinden fazla folik asit almak riskli midir?

Gebelik esnasında ne ülkemizde ne de dünyada kanda folik asit ölçümünün yapılması zorunluluğu yoktur. Çünkü folik asit (B9) vitaminlerinin doğal gıdalardan oluşan sağlıklı bir diyetle alınması, hiçbir zaman kanda aşırı seviyelere çıkmasına neden olmaz. Kandaki aşırı yüksek düzeyler, genelde ilaç şeklinde olan sentetik formların, gerekenden fazla tüketilmesinden dolayıdır.  Günde 1000 mikrogramın üzerinde folik asit takviyesinin bilinçsiz olarak tüketilmesi riskli olabilir. Ancak yeşil yapraklı sebzeler, et, yumurta ve yoğurtla sağlıklı şekilde beslenerek günde 1000 mikrogram folik asit seviyesinin aşılması, çok olası değildir. Doktor tarafından önerilmediyse, piyasada bulunan 5mg’lık folik asit tabletlerinin uzun süre tüketilmesi riskli olabilir. Bu yüzden gebeliğin ilk döneminde yapılan kontroller ve doğru bilgilendirme büyük önem taşır. Folik asit fazlalığının yarattığı diğer bir problem ise, B12 vitamini eksikliğinin saptanmasını maskelemesidir. B12 vitamini eksikliği ise özellikle vejetaryen beslenme tarzı olan kişilerde sık görülür ve kansızlığa yol açar.

Folik asit çocuğu nedir?

“Folik asit çocuğu” tabiri, aslında milenyum kuşağı çocukları olan “Z kuşağı” diye tabir edilen çocukları tanımlamak için kullanılıyor. Bu çocukların hızlı ve analitik düşünme yöntemleri üst düzeydedir. Bağımsızdırlar, özgürdürler, onlar için mümkün olmayan hiçbir şey yoktur. İşte bu yeni nesildeki değişikliği son yıllarda gebelikte sırasında kullanılan folik asitten kaynaklandığını düşünenler var. Bu çocuklar,  bu yüzden “folik asit çocuğu” olarak da nitelendirilmektedir.

BAZI BESİNLERİN FOLİT ASİT (FOLAT) MİKTARLARI

Türkiye Ulusal Gıda Kompozisyonu Veri Tabanı’nda 2018 yılında yayınlanan verilere göre, bazı besinlerin yenebilen 100 gramlarının içerdiği ortalama folat miktarları aşağıdaki gibidir: 

Besin                      Folat miktarı (mcg/100 g)

Kırmızı mercimek     328
Yeşil mercimek         286
Ispanak                    264
Buğday ruşeymi        212
Pazı                          211
Yer fıstığı                  189
Dondurulmuş ıspanak   184
Isırgan otu                183
Maydanoz                172
Brokoli                     155
Ebegümeci                136
Dereotu                    125
Turp (siyah)              118
Turp (kırmızı)            117
Yumurta sarısı (tavuk)   114
Tere                          114
Nane                         102
Karalahana                  89
Marul (iceberg)            81
Kuşkonmaz                 80
Buğday kepeği            66
Marul (uzun yapraklı)  66
Roka                          60
Pırasa                         59
Marul (kıvırcık)          57
Kepekli ekmek          56
Mandarin                   49
Taze fasulye               48
Nohut                        46
Bezelye                      45
Portakal (Valensiya)   43
Beyaz ekmek             40
Tam buğday ekmeği   38
Mısır ekmeği              34