Bebeğinizin Sizi Duyup Duymadığını Nasıl Anlarsınız?

Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, dünyada 600 milyon işitme engelli birey var. Türkiye’de ise her yıl dünyaya gelen 1 milyon 300 bin bebeğin 2 bini işitme kaybı ile doğuyor. Yenidoğan bebeklerde işitme kayıplarının önlenebilmesi ve bebeğin fiziksel, ruhsal gelişim sürecini olumsuz etkilememesi adına doğum sonrası yapılan ‘Yenidoğan İşitme Testi’nin önemi büyük.

Sağlık Bakanlığı’nın her yeni doğan bebeğe yapılmasını önerdiği işitme tarama testleri hakkında merak edilenleri ve çocuğunuzda oluşabilecek işitme kayıplarını nasıl fark ederek zamanında müdahale edebileceğini Hisar Intercontinental Hospital Kulak Burun Boğaz Hastalıkları ve Baş Boyun Cerrahisi Uzmanı Op. Dr. Tayfun Demirel anlatıyor.   

Bebeğiniz beklenmedik yüksek sesli gürültülerde irkilmiyor, ağlamıyor ya da herhangi bir tepki vermiyorsa, seslendiğinizde başını size doğru hareket ettirmiyorsa, 6-12 ay arasında konuşma sesi çıkarmamışsa, sorduğunuzda tanıdık eşya veya kişileri gösteremiyorsa işitme kaybı olabilir.

Yenidoğan Bebeklerde İşitme Kayıplarını Engellemek İçin Erken Teşhis ve Müdahalenin Önemi Nedir?

Bebekler çevrelerinden gelen işitsel, görsel duyusal uyaranlarla fiziksel ve ruhsal gelişimlerini sürdürerek tamamlar. Bu uyaranların eksik olması veya olmaması çocukların dil gelişimini etkiler. Ayrıca akademik başarısızlık, sosyal, duygusal sorunlar ve psikolojik bozukluklara da yol açabilir. Çocuk ne kadar erken, sesli uyaranları tam olarak algılamaya başlarsa dil ve sosyal gelişimi o derece sağlıklı ve düzgün olur. Bu nedenle dünyaya gelen her bebeğe taburcu olmadan işitme tarama testleri uygulanır. Bu testler, işitme engeli olduğu tespit edilen bebeklere gerekli müdahale ve rehabilitasyon sürecinin erkenden başlatılması açısından çok önemlidir.

Yenidoğanda İşitme Süreci Nasıldır?

Yenidoğanın sese karşı reaksiyonları refleks bir olaydır ve sesin şiddeti ile orantılıdır. Sesin alınıp alınmadığı konusunda kabaca bilgi verir. Ancak işitme kaybının derecesini belirlemez. Doğumdan itibaren 2 yaşına kadar olan gelişim sürecinde irkilme refleksi dediğimiz yüksek ses şiddetine maruz kalan bebeğin sıçrar gibi hareket yapması gerekir. İleri derecede veya total işitme kaybı olan yeni doğanda sese karşı bu refleks oluşmaz.

Doğumdan İtibaren:

• 3. aydan itibaren insan sesi en önemli uyaran haline gelir.
• 6-9 aylar arasında bebek, sesin geldiği yöne başını çevirir.
• 10. aydan sonra bebek, adı söylendiğinde reaksiyon vermeye başlar.
• 12. aydan sonra bazı sözlü komutlara yanıt verir.
• 18-24 aydan sonra ise kelime haznesi geliştiğinden işitme sistemi sözlü olarak araştırılır. 

Yenidoğan Bebeklere İşitme Testi Ne Zaman ve Nasıl Yapılır?

Yenidoğanlara yapılan işitme testinde geçerli ve güvenilir sonuçlar elde etmek için özel test teknikleri gerekir. Doğumdan sonra yapılacak Otoakustik Emisyon Testi (OAE)’nde başarısızlık söz konusu olursa 2 hafta sonra tekrarlanır. Başarısızlık tekrar ederse, İşitsel Beyin Sapı Cevapları Testi (ABR) ile işitme kaybı olup olmadığı araştırılır.

Tarama testi olarak adlandırılan Otoakustik Emisyon Testi'nde, bebeğin kulaklarına belli şiddette sesler verilir ve iç kulak hücrelerinin verdiği cevap  ölçülerek duyup duymadığı anlaşılır. Bu test, bebeğe acı vermez, rahatsız etmez. Çok kısa süren ve sessiz bir ortamda gerçekleştirilen test, genelde bebek uyurken yapılır; çünkü bebeğin test sırasında ağlaması ya da sesler çıkarması, işitme yeteneğini kontrol etmeyi zorlaştırır.

Test sırasında anestezik veya sakinleştirici herhangi bir şey kullanılmaz. Bebeğin kulağının dış kısmının içine yumuşak uçlu bir alet konulduktan sonra, buradan kulağa 'klik' sesleri gönderilir. Kulak bu sesi işittiği zaman, kulağın iç kısmı yankı yapar ve test uzmanı, bilgisayar aracılığıyla, bebeğin kulağının sese nasıl karşılık verdiğini inceleyebilir.

Ayrıca işitme kaybının şiddetini ölçen; İşitsel Beyin Sapı Cevapları Testi (ABR) en sık kullanılan objektif testlerdendir. ABR  testi başa yerleştirilen elektrotlar sayesinde uykuda olan yenidoğanın beyin sapında oluşan elektriksel dalgaların ölçümü ve değerlendirilmesi ile yapılan incelemedir.

Dikkat edilmesi gereken nokta bu testlerin yalnızca doğumsal işitme kaybı riski olan bebekleri belirleyebileceğidir, sonradan oluşabilecek işitme kayıpları için anne-baba, bebeğin diğer gelişimlerini nasıl takip ediyorlarsa işitme duyusunu da takip etmelidirler.

Gelişimi Devam Eden Çocukların Konuşma Becerisi Açısından Kritik Yaş Aralığı Nedir?

Yapılan çalışmalarda 6 aylıktan önce tespit edilen ve işitme cihazı ile düzeltilen işitme kayıplı bebeklerde, 6. aydan sonra tespit edilenlere göre kelime bilgisi, kendini ifade etme ve dil becerisinin çok daha başarılı olduğu gözlemlenmiştir. İleri derecede işitme kaybı olan çocuklarda dil becerisi ve kendini ifade etme gelişmez. Halk dilinde “duyamayan çocuk konuşamaz” sözünün de bu açıdan bir doğruluk payı vardır. En geç 4-5 yaşına kadar ses duymayan çocuk konuşmayı da öğrenemez. Bu nedenle Dünya Sağlık Örgütü ilk 3 ay içinde işitme kayıplarının tespitini ve 6. aydan önce tedavi yapılmasını önermektedir.

İşitme Kaybı Açısından Riskli Durumlar Nelerdir?

Yenidoğanlarda, işitme kaybı olan vakaların %50’sinde bilinen risk faktörleri yoktur. Canlı doğumların %10’unda işitme kaybına sebep olan risk faktörleri mevcuttur. Bunlar;

• İşitme kaybına sebep olabilen toksoplazma, kızamıkçık sitomegalovirüs veya herpes virüs enfeksiyonu geçirmek,
• Doğumdan sonra üç günden uzun yoğun bakımda kalmak,
• Ototoksik (yan etkilerinde kulağa zararlı etkisi olan bir kimyasal içeren ilaç) kullanmak,
• Gebelikte ototoksik ilaç kullanmak,
• Bakteriyel menenjit geçiren çocuklar,
• Ailede sağırlık hikâyesinin olması,
• Bebeğin 1 kilo 500 gram ağırlığın altında doğması,
• Doğum sırasında uzun süre oksijensiz kalması,
• Suni solunuma ihtiyaç duyması,
• Bebekte yüz-kulak anomalisi olması,
• Sarılığın çok yüksek seyretmesi gibi işitme kaybı açısından riskli durumlarda testin mutlaka uygulanması gerekir.