Bebeklerde hangi kusma normal, hangisi değildir?

Bebeklerde görülen kusmaların büyük çoğunluğu fizyolojik nedenli olup, basit müdahalelerle önlenebilir. Ancak kusmaya eşlik eden diğer semptomlar bebeğin bir sağlık sorunu yaşadığını da işaret edebiliyor. VM Medical Park Pendik Hastanesi’nden Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Ahmet Sami Yazar’a bebeklerde görülen kusma çeşitleri, nedenleri ve tedavisi konusunda sorularımızı yönelttik. 

Bebekler iki tarzda kusarlar

Bebekler genelde 2 şekilde kusarlar. Bunlardan ilki “sızma tarzı” dediğimiz zorlanma olmadan (bulantı ve öğürme olmadan) kusma, diğeri de “fışkırır tarzda” dediğimiz zorlanarak ve tazyikli bir şekilde olan kusmadır.
SIZMA TARZINDA KUSMA, genel olarak bebeklerin çoğunda görülen ağız kenarından süt sızıntısı şeklinde olan bir durumdur. Fizyolojik reflü dediğimiz bu durum, bebeklerin yemek borusu alt kas yapısının (sfinkter, kapakçık) tam olgunlaşmaması ve boyunun kısa olması nedeniyle meydana gelir. Bebek bir yaş civarına geldiği zaman sızma tarzı kusma yüzde 88 oranında geriler. Beslenirken hava yutan, aşırı hızlı veya aşırı yavaş emen ya da beslendikten sonra gazı çıkarılmayan bebekler zorlanmaksızın kusabilirler. Beslenme tekniğindeki hatalar düzeltilirse bebeklerde görülen bu kusmalar sona erer.

Diğer kusma çeşidi olan zorlanma ile görülen FIŞKIRIR TARZDA KUSMA ise mide bulantıları ve öğürtüler ile başlayan kusmadır. Küçük bebeklerde huzursuzluk, solgunluk, terleme, kusmaya eşlik edebilir. Bu kusma çeşidi eğer yenidoğanın ilk 24-36 saatinde görülürse sindirim sisteminde bir bölgede doğumsal tıkanıklığa işaret edebilir.

Fışkırır tarzda kusmanın en sık görülen nedenleri; yemek borusunun mideye bağlandığı ucun kör olması (özofagus atrezisi), on iki parmak bağırsağının, bağırsağa bağlandığı bölgenin kör olması (duodenum atrezisi) ve diğer bağırsak tıkanıklıklarıdır.

3-10. günlerde başlayan mide borusunun mideye bağlandığı yerde meydana gelen kasılma yetersizliği sonucu mide içeriğinin yemek borusuna geri kaçma durumu (gastro-özefajial reflü), daha geç, ortalama 2 aylık dönemde başlayan ve erkek çocuklarda daha fazla görülen bir nevi “mide darlığı” olan pilor stenozu’dur. Mide ya da bağırsağın göğüs boşluğuna fıtıklaştığı doğumsal fıtıklar da kusmaya sebep olabilir. Doğumsal metabolik hastalıklar ve enfeksiyonlar da (kana mikrop karışması sonrası gelişen sepsis, idrar yolu enfeksiyonları, kulak enfeksiyonları, menenjit, zatürre gibi) ciddi kusmalara sebep olabilir.

Hangi kusma normal, hangisi değildir?

Sızma tarzında olan fizyolojik kusma normaldir ve bebeklerin çoğunda görülebilir. Bu kusma çeşidinde kilo alımı normaldir ve bebeğin genel durumu iyidir. Bebeğin midesi ilk günlerde 5-7ml  (bir kiraz tanesi büyüklüğü), 3. gün 20-25 ml  (kabuklu ceviz büyüklüğü), 1 haftalıkken 45-60 ml (bir kayısı büyüklüğü), 1 aylıkken 80-150 ml’ye (yumurta büyüklüğü) ulaşır. Mide kapasitesi günler içinde artar ve mide kapasitesini geçen miktarlarla beslediğinizde bebek kusar. Emzirme hataları, bebeğin hava yutması, bebeğin emzirme pozisyonunun yanlış olması da kusmaya sebep olabilir. Bunlar normal kabul edilir ve hatalar düzeltildiği zaman kusma düzelecektir.

Fışkırır tarzda zorlanarak gerçekleşen ve bebeğin genel durumunun iyi olmadığı kusmalar normal değildir. Bu kusmalar bebeğe müdahale gerektiğinin habercisi olabilir. Özellikle ilk günlerde olan yemek borusu ve bağırsak tıkanıkları acil olarak ameliyat gerektiren durumlardır. Çünkü anne sütü yemek borusu, mide ya da bağırsakta birikerek kusmaya sebep olur. Hatta soluk borusu ve akciğere kaçarak bebeğin boğulmasına sebep olabilir.

Özellikle enfeksiyon kaynaklı kusmalarda ateş yükselebilir, emme azalabilir, nefes darlığı ve morarma olabilir, bıngıldak gerginleşebilir. Bu gibi durumlarda acil olarak doktor muayenesi ve hastaneye yatış gereklidir. Pilor stenozunda ise (mide tıkanıklığı) fışkırır tarzda kusma tipiktir, mide sıvısı, klor, sodyum kaybı nedeni ile bebeğin genel durumu bozulur, kilo kaybı olabilir ve tedavisi cerrahidir. Bu çeşit kusmalar normal değildir ve tedavisi gereklidir.

Ne zaman doktora başvurmalı?

• Eğer bebeğiniz fışkırır tarzda ve zorlanarak kusuyorsa,
• emmeyi veya beslenmeyi reddediyorsa,
• ateşi varsa,
• morarma ya da solunum sıkıntısı varsa,
• kilo almıyorsa zaman kaybetmeden doktora başvurmak gerekir.

Ancak yukarıda da belirttiğim gibi sağlıklı görünüyorsa, kusma ağızdan sızma tarzındaysa, emmesi veya beslenmesi iyiyse, kilo alımı normalse takip edilerek rutin kontrollerinde doktora bilgi verilmelidir. Emzirme ve pozisyon hatalarında da emzirme hemşiresi ya da doktordan bilgi alınmalıdır. Bir de bazı bebeklerde süt çocuğu koliği (infantil kolik) denilen 1-6 ay arasında daha sık görülen gaz sancısı da nadiren kusmaya sebep olabilir. Süt çocuğu koliği, iyi gelişen sağlıklı bebeklerde, daha çok akşam saatlerinde görülen, ataklar halinde ortaya çıkan, sebebi tam olarak aydınlatılamamış, aşırı ağlama ile karakterize bir sendromdur.

Kusmaya karşı hangi önlemler alınır ya da tedaviler yapılır?

Sızma tarzında kusmalarda, her emzirme sonrası eğer uyumamışsa bebek dik pozisyonda tutularak gazı çıkartılabilir, sırtı sıvazlanarak gaz çıkarmasına yardımcı olunabilir. Emzirme hatalarında (bebeğin sadece meme başını emmesi, yanlış pozisyon verme, göğüsün tam boşaltılmaması, bebeğin emme sırasında hava yutması gibi) emzirme danışmanlığı alınarak bu durum çözülebilir.

Zorlanarak ve fışkırır tarzda kusmalarda sebep yemek borusu, mide ya da bağırsak tıkanıklıklarına bağlı ise tedavi cerrahidir. Acil ameliyat gereklidir. Enfeksiyon kaynaklı kusmaları önlemek için bebeğin rutin kontrollerine devam edilmesi ve aşılarının tam ve zamanında yapılması önemlidir. Enfeksiyon kaynaklı kusmalarda bebek 28 günden küçük ise Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitesi’ne, büyük ise süt çocuğu servisine yatırılarak hasta tedavi edilir.

Gastro-özefajial reflüde ise bebek beslendikten sonra 30 dakika süreyle yarı oturur pozisyonda tutulabilirse kusma büyük ölçüde engellenebilir. Bebek büyüdükçe geriler. Reflü için ilaç tedavisi de başlanılabilir. Büyümeyi beklememeyi gerektirecek kadar ciddi kilo kaybına yol açıyorsa cerrahi müdahale gerektirebilir. Süt çocuğu koliğine bağlı kusmalarda her aile kendi yöntemini geliştirip ağlama ataklarını azaltabilir. Doktora başvurarak gaz sancısı için vücuda yararlı bakteriler (probiyotikler) içeren ürünler kullanılabilir.

Yeni doğan her bebeğin çocuk uzmanı tarafından değerlendirilmesi, rutin bebek takipleri ve aşılama ile kusmaya sebep olan nedenlerin erken teşhis edilmesi ve önlem alınması sağlanabilir.