Rotavirüs Nedir? Nasıl Bulaşır?

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Özlen Kaya Çardak; “Rotavirüs, 2 yaş altı çocuklardaki akut ishallerin en sık nedenlerinden biridir. Tüm dünyada yaygın olarak görülür, ılıman iklimlerde ve kış aylarında salgınlar yapar. Küçük çocuklardaki ishal nedenleri arasında en sık hastane yatışına neden olan enfeksiyondur. 3 ay - 2 yaş arası daha ağır seyreder, hızla sıvı kaybına yol açar, yeterli şekilde tedavi edilmezse çok ciddi hasarlara ve ölüme neden olabilir.” diyerek konu hakkında bizleri bilgilendiriyor.
 

Daha Çok 2 Yaş Altı Çocuk ve Bebeklerde Görülüyor

Rotavirüs, mide-bağırsak sisteminin viral bir enfeksiyonudur. Rotavirüs taşıyan kişinin dışkısıyla temas sonucu elden ağza kolayca bulaşabilir. Hastaların çoğu kendiliğinden iyileşirken bir kısım hasta çocuk; aşırı kusma, ishal ve hayatı tehdit eden sıvı kaybı nedeniyle hastanede tedavi olmak zorunda kalabilir.

Rotavirüsün, 7 alt grubu (A,B,C,D,E,F,G) olup bunlardan A, B ve C grupları insanlarda hastalığa yol açar. Grup A, tüm dünyada hastalık yapar ve ağır hastalık tablosu oluşturur. Yatış gerektiren vakalarda bu grup etkendir. Daha çok 2 yaş altı çocuk ve bebeklerde hastalık yapar, sıklıkla kış aylarında görülür. B alt grubu ise yetişkin ishallerine yol açar. Grup C rotavirüs, dünya genelinde çocuklarda yıl boyu hafif seyirli ishallere yol açabilmektedir.

İlk Geçirilen Enfeksiyona Dikkat!

Rotavirüs ishalinde 2-3 günlük bir kuluçka döneminin ardından yüksek ateş ve kusma ile hastalık başlar. Kusmalar günde 10-12 defa tekrarlayabilir. İkinci gün kusma azalırken yoğun ishal başlar; yeterli sıvı verilmezse küçük çocuklar hızla kötüleşebilir. İlk bulgu sıklıkla kusma ve ateştir. Kusma başladıktan sonra bir hafta içinde sulu ishal başlar ve kramplara bağlı karın ağrısı da olur. Çocuğu bir hayli huzursuz eden bu süreç, 3-10 gün sürebilir. Burun akıntısı, öksürük ve inatçı yüksek ateş de görülebilir. Kuluçka süresi 1-3 gün arasındadır. İlk geçirilen enfeksiyon en ağır seyirli olandır, tekrarlayan enfeksiyonlarda seyir daha hafif olur.

5 Yaşına Kadar Çocukların Neredeyse Tamamı Rotavirüs ile Tanışıyor

Rotavirüs, 2 yaş altı çocuklardaki akut ishallerin en sık nedenlerinden biridir. Tüm dünyada yaygın olarak görülür, ılıman iklimlerde ve kış aylarında salgınlar yapar. Küçük çocuklardaki ishal nedenleri arasında en sık hastane yatışına neden olan enfeksiyondur. 3 ay - 2 yaş arası daha ağır seyreder, hızla sıvı kaybına yol açar, yeterli şekilde tedavi edilmezse çok ciddi hasarlara ve ölüme neden olabilir. 5 yaşına kadar çocukların neredeyse tamamı rotavirüs enfeksiyonu geçirirler. Anne sütü ile beslenme hastalığı önlemez ama daha hafif geçirilmesini sağlar. Rotavirüs için en riskli grup, 2 yaş altındaki çocuklardır.

Rotavirüs Çok Kolay Bulaşıyor

Rotavirüs çok kolay bulaşabilen bir mikroptur. 3 yaşına kadar çocukların çoğu virüs ile enfekte olur. Virüs hasta kişinin dışkısıyla atılır ve bu dışkı ile temas eden kişiler elleriyle mikrobu başkalarına taşır. Virüsü ağız yolu ile alan kişilerde genellikle 3 gün içinde hastalık bulguları ortaya çıkar. Çocuklar, virüsü hastalık bulguları henüz ortaya çıkmadan bulaştırmaya başlarlar. Virüs ayrıca hastanın dışkısıyla kirlenmiş eşyalarla da sağlam kişilere taşınır. Rotavirüs dış ortama dayanıklıdır, 70 derece üzerinde ısıtma ile ölürler. Ellerinde virüs taşıyan kişilerin hazırladığı, daha sonra pişmeyecek gıdalarla kolayca bu gıdaları tüketen kişilere bulaşabilir.

Rotavirüs Aşısı

Rotavirüs enfeksiyonu hijyene çok dikkat eden en gelişmiş ülkelerde bile sık görülür. Genel hijyen önlemleri ile bu enfeksiyona engel olunamadığı anlaşıldıktan sonra bu virüse karşı aşı çalışmaları başlatılmıştır. Yaklaşık 15 yıldır üzerinde çalışılan aşı 1999 yılında ilk olarak ABD’de kullanılmaya başlanmıştır. 1999’da uygulanan bu aşıdan sonra yan etkiler beklenenin üzerinde olduğu için 2000 yılında bu ilk aşı kullanımdan çekilmiştir. Devam eden tıbbi çalışmalar sonucu aşı yenilenerek 2002 yılında ABD’de tekrar uygulanmaya başlanmıştır. Bu yeni aşının yan etkileri diğer çocukluk çağı aşılarından farklı olmadığı için halen güvenle kullanıldığı gözlenmektedir.

Rotavirüs Aşısının Yan Etkileri

Avrupa ülkelerinden Finlandiya’da 70 binden fazla dozda uygulanan rotavirüs aşısı ile ilgili yapılan tıbbi çalışmalar sonucu aşının güvenli olduğu tıbben kanıtlanmıştır. Şu anda dünyanın pek çok ülkesinde (ABD, Kanada, Finlandiya, Meksika, Brezilya vs.) rotavirüs aşısı, çocukluk çağında uygulanan diğer rutin aşılarla birlikte uygulanmaktadır. 10 yıldır rutin uygulanan hiçbir ülkede çok ciddi bir yan etki bildirilmemiştir. Oluşabilecek yan etkiler; hafif ateş, karın ağrısı, kusma, ağlama gibi diğer aşıların yan etkilerine benzer şekildedir.

Rotavirüs Aşısı Ne Zaman ve Nasıl Uygulanıyor?

Etkili olabilmesi için ilk dozun bebek 4. ayını bitirmeden yapılması gereklidir. Aşı 6 haftalıktan küçüklere yapılmaz. 2. veya 3. ay, ilk dozun yapılması için uygundur; aşı 4-8 hafta aralarla tekrar edilir.  İlk doz hangi marka aşı başlandıysa devam eden dozları da aynı marka ile yapılması uygundur. 2 ay ara ile 2 veya 3 doz (markasına göre doz sayısı değişir) yapılmalıdır. Aşı ağız yoluyla damla şeklinde uygulanır. Aşıdan sonra gıda veya sıvı tüketilebilir ama kusmaya meyilli çocuklarda beslenme ile kusma tetikleneceği için aşının etkisiz olmaması için bir süre aşı sonrası beslenmemesi önerilebilir. Rotavirüs aşısının diğer aşılarla birlikte aynı anda veya farklı zamanlarda uygulanmasında tıbben sakınca yoktur. Dikkat edilmesi gereken tek aşı, ağızdan verilen çocuk felci aşısıdır. Her iki aşı arası 15 günden az olmamalıdır.

Tam Gelişmemiş Bağışıklık Sistemleri Bebekleri Riske Sokuyor

Yenidoğan ve süt çocukluğunda ishal daha kolaylıkla oluşur ve daha ağır seyreder. Bu, çocukların henüz besin değişikliklerine kolay adapte olamaması, sıvı kaybına tolerans kapasitesinin az olması ve bağışıklığın tam olarak gelişmemesi ile açıklanabilir.

Rotavirüsü Engellemenin Yolları

İshal sıklığı ve nedenleri toplumun sağlık koşullarına göre farklılık gösterir. Ülkemizde enfeksiyonlar yani mikroplar sonucu oluşan ishaller daha sık görülür. İshal; sık el yıkama, yiyecek hazırlarken hijyen kurallarına dikkat etme, temiz su kullanımı, düzgün çalışan şehir altyapısı ile önlenmeye çalışılır. Çocuğun besinlerini hazırlamadan önce, tuvaletten çıktıktan ve çocuğun bezini değiştirdikten sonra, çocuğu beslemeden hemen önce ellerin bol sabunlu suyla yıkanması çok önemlidir.

Rotavirüse Neden Olan Risk Faktörleri

İshal için diğer bir risk faktörü ise dengesiz beslenmedir. Genellikle ilk yaşta un, nişasta ve şeker gibi karbonhidrattan zengin beslenme uygulanan bebeklerde ishale eğilim fazladır. Anne sütü ile beslenme, süt çocuklarında ishal gelişmesini önleyen en etkili ve en iyi korumadır. Anne sütü bebeğin bağışıklığını arttırdığı gibi bağırsağı koruyan destekleyici faktörleri de içerir.

Adım Adım Rotavirüsünden Korunmanın Yolları

•  İyileşmeye büyük katkısı olan anne sütü kesinlikle kesilmemelidir.
•  İshalde sıkı diyetler önerilmemektedir ama yağlı ve şekerli yiyeceklerden bir miktar kaçınmak gerekir.
•  Diyetin çocuğun tolere ettiği şekilde geliştirilmesi önemlidir.
•  Anne babaların kilo kaybı ve iştahsızlıkla ilgili endişeleri olsa da bu süreçte önemli olan çocuğun yeterince sıvı almasıdır. Çocukların, kilo verseler bile hastalık sonrası süratle bu kiloların geri aldıkları unutulmamalıdır. Ayrıca çocuğu yemesi için zorlamak kusmaya neden olabilir.
•  Probiyotik kullanımının hastalığın süresini bir gün kadar kısalttığı ve şiddetini azalttığı  gözlenmiştir.
•  Sıvı kaybı olmadan hemen damar yolundan sıvı vermek gereksizdir ancak sıvı kaybı başladığı noktada ağızdan dehidratasyon tekniği (az az sık sık içirmek) etkisiz hale gelirse damar yolundan sıvı verilmesi gerekebilir.
•  Diğer viral enfeksiyonlarda olduğu gibi antibiyotiklerin tedavide yeri yoktur.
•  Hastanın ateşini düşürmek, sıvı kaybını azaltmak ve çocuğu rahatlatmak açısından faydalı olacaktır. Bunun için ağız yolu ile parasetamol tercih edilebilir.
•  Tedavide temel nokta hastanın kaybettiği sıvı ve tuzu yerine koymaktır. Çocuk ağızdan yeterli sıvı ve gıda alması için desteklenmeli, sık sık ve küçük porsiyonlarla beslenmelidir.
•  Ağızdan yeterli beslenemeyen, her yediğini kusan çocuklarda hayatı tehdit edebilen sıvı ve tuz kayıpları gelişebileceğinden bu hastaların hastanede yatarak takip ve tedavi edilmeleri gereklidir.
•  Önlemede el yıkamak en kolay ve etkili yöntemdir. Hasta çocuğun bakımını yapan kişilerin bu konuda özel hassasiyet göstermeleri gerekir.