Yeni Doğan Bebeğinizin Görünümü

Bebeğinizi kucağınıza aldıktan, onunla koklaştıktan, merakınızı giderdikten ve genel görüntü itibariyle de sağlıklı olduğunu bildikten sonra onu incelemeye başladığınızda “Aaa bacakları mı morarmış? Kafasında şişlik var sanki…” gibi sorular soran siz annelerimizin içini rahatlatacak bir yazı hazırladık. Yenidoğan bebeğinizdeki hangi değişimler normal hangileri değil Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Süha Ünüvar’a sorduk.

Yeni doğan bir bebek, şaşkınlık verecek kadar mucizeler gösteren bir varlıktır. Anne karnındaki sıvının (amnios) içinde iken doğumla birlikte birden hava ile temas eden bebeğimizi ilk bekleyen görev, normal nefes almasını öğrenmek olmalıdır. Bir iki saniyelik beklemeden sonra veya kendiliğinden bu işlevini gayet güzel bir şekilde yapar. Bence ilk mucize, ilk nefes alma başarısıdır.
Çocuk hekiminin doğum sonrası bebekte ilk baktığı özellik, genel görünümünde bir anormallik olup olmadığını değerlendirmektir.
Bazen zor doğumlarda, bir kol yukarı kalkarken diğeri hareketsiz olarak aşağıda duruyor olabilir. Buna biz brakial paralizi diyoruz. Önemli ve oldukça acil bir durumdur.
Doğum odasında önce doğumu yaptıran hekimin, sonra da biz çocuk hekimlerinin eline gelen bu mucize varlığın, ilk bakışta bütün vücudu beyaz-gri renkli yapışkan bir madde ile kaplıdır. Bunun altında da tüm vücudu az veya çok lanugo dediğimiz tüylerle kaplıdır. Nefes alamadığı ilk saniyelerde morarmış olan bebek, 1 dakika içinde pembeleşir ve yaşama uyumunu saniyeler içinde sağlamış olur. Bebeğin ilk değerlendirilmesinde, yani Apgar İndeksinde bazı kriterlerin var olması ve yeterli olması gerekir.

Apgar testinde neler değerlendirilir?

Burada 5 faktör vardır. Bunlar değerlendirilirken 0-1-2 şeklinde puan verilir. Örneğin solunumu hiç yoksa “0” verilir. Kalp atımları yoksa “0” puan verilir. Bunun gibi cilt rengi, kasların belli bir tonus gösterip göstermemesi ve uyaranlara yanıt verip vermemesi değerlendirilir. İlk değerlendirme, ilk bir dakikada yapılır. İkinci değerlendirme 5. dakikada yapılır. Beklenen 7-10 puan almasıdır. Uzunca süre yaşamsal fonksiyonları yerine gelmeyen bebek, yoğun bakıma alınmalıdır.

Baş özellikleri

Normal yoldan yeni doğmuş bebeğin başında bazı değişiklikler görülebilir. Kafada şişlikler olabilir. Bunlar genellikle önem taşımayan şişliklerdir. Çok zor doğumlardan sonra kafatasında kanamalar da olabilir. Bunun ayrımını çocuk hekimleri yapacaktır. Kafa içinde kanama olmadığı taktirde dış görünüş kötü de olsa zararsızdırlar. Bebeğin yüzünde şişlikler, morartılar olabilir. Bunlar da genellikle kısa sürede iyileşirler. Hatta kafa kemikleri birbirinin üzerinden kayarak iç içe geçebilirler. Bu bile kısa sürede iyileşir. Kafada yamukluklar olabilir. Bunlar genelde kendiliğinden iyileşirlerse de izlemler sırasında düzelmeyen kafa asimetrileri, bazı aparatlar kullanılarak düzeltilmektedirler.
Kafanın ön üst tarafında ve arka tarafında tıp dilinde fontanel, halk dilinde bıngıldak denen iki açıklık vardır. Bunlardan arkadaki doğumdan kısa süre sonra kapanır. Ama üstteki, 3-24 ay arasında kapanır. Erken veya geç kapananlarda, doktor izlemi gerekir. Diğer açılardan fiziksel gelişimi normal olan bir çocukta, herhangi bir önlem almaya gerek yoktur. Örneğin, son zamanlarda yanlış olduğunu düşündüğüm ve sık sık öğütlendiği gibi D3 vitamininin kesilmesine gerek yoktur. Sadece baş çevresinin büyüyüp büyümediği izlenmelidir.
Bazı bebekler saçlı, bazıları saçsız doğabilirler. Bunda bir sakınca yoktur.
Bebeklerin göz renginin değişip değişmediği sık sorulur. Eğer bebeğin göz rengi net olarak belli değilse ki bu sık olur, nihai göz rengine 4. aydan sonra dönecek ve netleşecektir.

Deri

Anne karnında uzun süre sıvı içinde bulunan bebek derisi, doğal olarak doğumdan sonra yeni duruma adapte olacaktır. Bir miktar soyulma görülebilir. Cildi incedir, bu nedenle cilt altındaki damarları görebilirsiniz. Vücudu sıcak olan bebeğin el ve ayakları hafifçe soğuk olabilir. Bunlar normaldir. Aşırı giydirmemek gerekir. Bebeğin vücudunda sinek ısırığı tarzında sivilceler görebilirsiniz. Bunlar, eğer gerçekten bir sinek tarafından ısırılmadığına eminseniz, normaldir. Kendiliğinden kaybolurlar.
Bebeğinizin bel tarafında omurga üzerinde kistik yapılar görülebilir. Bu durumda hemen bir doktora görünmelisiniz.
Yine bebeğin bel ve kalçalarında derin morluklar olabilir. Bunlara mongol lekesi diyoruz. Genelde bir yılda kaybolurlar.
Ense ortasında, alında ve göz kapaklarında kırmızı şarap rengi lekeler olabilir. Bunları, doktorunuzun görmesi gerekir;  bazıları önemsiz lekelerken, bazıları hemanjiyom dediğimiz kan damar oluşumları olabilir. Ciltte yaygın olarak sütlü kahverengi lekeler varsa doktorunuza danışınız.

Göbek

Bebeğin göbeği doğumdan 4-12 gün sonra düşmelidir. Normalde kendiliğinden kuruyarak düşebilir. Pansuman yapılmaması, eğer ciddi ve yakın bir gözlem altında ise kabul edilebilir. Ama genelde göbek dibinde yapışkan bazen kötü kokulu bir sıvı birikebilir ve göbek kenarları kızarabilir. Bu durumda göbeğin dip kısmını alkolle temizlemek gerekli olur. Eğer göbek iyice kızarır ve koku yaparsa, buna omfalit denir. Bir çocuk hekimine göstermelisiniz. Geç düşen göbeklerde, polip oluşur ve uzun süre akıntı yapar. Bu durumda, göbek temizlenir ve gümüş nitrat kalemi kullanılarak koterize edilir. Göbekte kanama devamlı oluyorsa, bu K vitamini eksikliğinden olabilir. Bazen de omfalitten kaynaklanır. Eğer doğumda K vitamini yapılmadı ise 1 mg K vitamini uygulanmalıdır.

Bacaklar

Bebeğin bacakları, anne karnındaki pozisyonunu bir süre koruyarak, içe dönük olarak dururlar. Bu durum zaman içinde düzelecek ve bacak düzgünleşecektir. Bu içe dönüklük ayakların tamamen iç tarafa dönmesi şeklinde ise bu bir anormalliktir. Bu durumda doktorunuz size bunun düzeltilmesi için bir ortopedi uzmanına danışmanızı önerecektir. Bebeklerin bacak boy uzunlukları, gövdelerinin neredeyse yarısı kadardır. Bu da sizleri şaşırtmamalıdır. Zaman içinde vücut gövde oranı 1:1 olacaktır. Ama bu da biraz ırksal özelliklere, beslenme şekline ve ilerde yapacağı spor aktivitelerine bağlı olarak değişiklikler gösterebilir.

El ve ayak

Ayak ve el parmaklarında bazen yapışıklıklar görülebilir. Bunlar ilerde operasyonla düzeltilebilir.

Kalça

Bebekte doğuştan kalça gelişim anormalliği olabilir. Bu ancak ultrason ve x-ray ile anlaşılır. Muayenede anlamak olasıdır ama bunun için bulguların çok net olması gerekir. Bazen bu tanı atlanabilir. Dıştan gözle muayenede, her iki bacak plilerinin simetrik olmaması dikkati çekebilir ama bu tanı koyduracak bir özellik değildir. Ancak şüphelenmeyi gerektirir.

Genital bölge

Erkek çocukta ilk bakılacak yer testislerin yerinde olup olmadığının tespitidir. Daha sonra penisin normal olup olmadığına, sünnet derisinin kapalı olup olmadığına bakılmalıdır. Kapalı sünnet derisi bir ay içinde normalleşebilir. Eğer idrar yaparken penis ucu balon gibi şişiyorsa ve o esnada ciddi ağlamalar oluyorsa, sünnet gerekebilir.
Kızlarda, vulvada balgamsı bir sıvı ve az miktar kan görülebilir. Vulva içindeki oluşumlar, özellikle minik doğan bebeklerde, dışarıda gibi görünebilir. Bunlar zaman içinde düzelecektir. Bazı kız bebeklere de dış genitaller birbirine yapışık olabilir. Bu ilerde düzeltilebilecek bir durumdur.  Eğer pediatri uzmanı hem erkek hem de kız bebekte, genel bir anormallik olmadığını söylüyorsa, korkulacak bir durum yok demektir.

Makat

Bazı bebekler, anüsleri kapalı olarak doğabilirler. Bunu doğumdan hemen sonra bir sonda ile kontrol ederek anlamak olanaklıdır. Bebek ilk kakasını yaptığı zaman, anüsün açık olduğu anlaşılır. Bebek bazen doğmadan önce dahi kakasını çıkarabilir. Bu doğumdan sonra tehlikeli olabilir.