Yenidoğan Sarılığı Hakkında Bilinmesi Gerekenler

Sarılık hemen hemen yeni doğan tüm bebeklerde görülür. Buna rağmen anne babalar panik yaşarlar. Peki, bu yerinde bir panik mi? Yeni doğmuş bebekte görülen sarılık, bir hastalığın habercisi olabilir mi? Neden olur ve kaç gün sürer? Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Şemsettin Ayçiçek yanıtladı.

Yaşamın ilk haftasında görülür

Yenidoğan sarılığı sık görülen genellikle zararsız bir durumdur. Zamanında doğan bebeklerin %60, erken doğan bebeklerin %80’inde yaşamın ilk haftasında görülür. Hiperbilirübinemi olarak adlandırılan yenidoğan sarılığı, ciltte bilirübin maddesinin birikmesi sonucunda cilt renginin sarı görünmesine sebep olur. Kanda belirgin yükselmesi sinir sistemi üzerine zararlı etkilere neden olabilir.

2 tip bilirübin (kırmızı kan hücrelerinin parçalanması sırasında ortaya çıkan turuncu-sarı bir madde) yüksekliği vardır. Bunlar; indirek hiperbilirübinemi ve direk hiperbilirübinemidir. İndirek hiperbilirübinemi, çok daha sık görülür. İndirek hiperbilirübinemi patolojik olmayan fizyolojik sarılık ve patolojik olan sarılık şeklinde ikiye ayrılır. Fizyolojik sarılık serum bilirübini normal sınırlarda olan sarılıklı bebekler için kullanılır.
Genelde ilk gün sarılığın ortaya çıkması, bilirübin düzeylerinin belli sınırların üzerinde olması, koyu idrar, beyaz gaita (dışkı), kusma, halsizlik, emmeme, kilo kaybı, hızlı solunum patolojik sarılıklarda görülebilir.
İndirek hiperbilirübinemi (yenidoğan sarılığı);  kan grubu uygunsuzlukları, bazı kan hastalıkları, tiroid hormonu ve hipofiz hormonu bozuklukları, bazı sendromlar, mide çıkımında darlık, bağırsak tıkanıklıkları, kistik fibrozis hastalığı, anne sütüne bağlı, erken doğum ve doğumsal metabolik hastalıklara bağlı olabilir.

İkinci gebelikte risk daha yüksektir

Kan grubu uygunsuzlukları Rh, ABO ve minör kan grubu uygunsuzlukları şeklinde olabilir. Rh uygunsuzluğu Rh negatif, annenin Rh pozitif eritrositlerle karşılaşmasıyla olur. İlk gebelikte annede antikorlar oluşur. 2. gebelikte oluşan antikorlar plasentayı geçerek eritrositleri parçalar dolayısıyla ikinci gebelikte risk daha yüksektir. ABO uygunsuzluğu daha sık görülmesine rağmen daha hafif seyirlidir. Anne 0, bebek A veya B kan grubundandır.

Anne sütü sarılığı erken başlangıçlı ve geç başlangıçlı olarak ikiye ayrılır. Erken başlangıçlı anne sütünü yeterli alamamaya bağlı olarak ortaya çıkar. Anne sütüne devam, annenin emzirme konusunda eğitimi, ağırlık kaybının yakından izlenmesi, gerekirse mama takviyesi ile tedavi edilir. Geç başlangıçlı anne sütü sarılığı nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte anne sütündeki bazı maddelerin ve enzimlerin bilirübin metabolizmasındaki etkilerine ve atılımını azaltmasına bağlanılmaktadır. Tedavide anne sütü kesilmeden devam edilir, patolojik düzeylerde fototerapi yapılır.

Sarılık önce gözlerde görülür

Sarılıklı yeni doğan bebekte emzirmenin teşvik edilmesi, anne babaların yenidoğan sarılığı hakkında bilgilendirilmesi, ilk 24 saatte sarılığı ortaya çıkan bebeklerde bilirübin ölçümü, bilirübin düzeylerinin görsel değerlendirilmesinin güvenilir olmadığının bilinmesi izlem açısından önemlidir.
Yenidoğanda ciltteki sarılık gün ışığında veya iyi aydınlatılmış bir odada incelenmelidir. Bilirübin seviyesi arttıkça sarılık önce gözlerde görülür sonra yüz, gövde ve bacaklara doğru ilerler.

Fototerapi ile atılım sağlanır

İndirek hiperbilirübinemi tedavide fototerapi, kan değişimi ve bazı ilaç tedavileri kullanılır. Nomogramlarda fototerapi sınırı ve kan değişimi sınırını belirleyen bilirübin düzeylerine göre tedavi yapılır. Fototerapi ile cilt ve cilt altı bilirübinler çözünür formuna dönüştürülerek atılımı sağlanır. Kan değişimi acil bir tedavi yöntemi olup bilirübini kandan hemen uzaklaştırarak nörotoksisiteyi önlemek için yapılır. Tedavi acilen yapılmazsa bilirübin kan beyin bariyeri oluşmamış küçük bebeklerde beyine geçerek orada birikir ve hasarlar oluşturur. Kalıcı hasarlarda işitme, görme kayıpları, mental gerilikler, vücutta kasılma ve nöbetlere yol açar.

Tedavi nedene yönelik olur

Direk hiperbilirübinemi kanda direk bilirübin yüksekliği ile oluşur, genelde doğumsal karaciğer ve safra yolu hastalıkları, metabolik hastalıklar, bazı sendromlar, kromozom hastalıkları, enfeksiyonlar ve hormonal bozukluklarda olabilir. Tedavi nedene yönelik olup fototerapi ve kan değişimi yapılmaz.

Ciddi bir hastalığa bağlı değildir

Uzamış sarılık; zamanında doğan bebeklerde 2 hafta, erken doğan bebeklerde 3 haftadan uzun süren sarılıktır. Anne sütü alanlarda daha sık görülür. Çoğu ciddi bir hastalığa bağlı değildir. Uzamış sarılık tespit edildiğinde tetkik edilir, altta yatan bir neden varsa tedavi ona göre yapılır.