Çocuk Hakları ve İşçi Çocuklar

Çocuklarımız en kıymetli varlıklarımız ve geleceğimizdir. Ancak Dünya koşulları ve gerçekleri sebebiyle, tüm çocuklara iyi yaşam koşulları sunulamamaktadır. Bu sebeple dünya devletleri ulusal ve uluslar arası düzenlemelerle, çocukların korunması amacı ile birtakım önlemeler almaya çalışmaktadırlar. Bu kapsamda ilk olarak, Birleşmiş Milletler Örgütü, 1959 yılında 10 ülkeyi içeren Çocuk Hakları Bildirisini yayınladı. Bu ilkeler özetle şöyledir.

• Her çocuk, hiçbir ayrıcalık gözetilmeksizin bu bildirideki haklardan yararlanmalıdır.
• Çocuk, özel bir korunmadan yararlanmalıdır. Ona, düzgün, onurlu ve sağlıklı gelişim olanakları yasalar ve diğer araçlarla sağlanmalıdır.
• Çocuk, doğduğu andan başlayarak bir ad sahibi olma ve vatandaşlık hakkı kazanmalıdır.
• Çocuk, toplumsal bakımdan, özürlüyse durumunun gerektirdiği özel tedavi, eğitim ve özeni görmelidir.
• Çocuk, toplumsal güvenlikten yararlanmalıdır.
• Çocuk, olanaklar ölçüsünde anne-babasının sevgi, anlayış, özen ve sorumluluğu altında, duygusal bir bağlılık, ahlaksal ve maddesel güvenlik ortamında, dengeli bir kişilik geliştirme olanağına sahip olmalıdır.
• Bedensel, düşünsel ve toplumsal bakımdan özürlü olan çocuk durumunun gerektirdiği özel tedavi, eğitim ve özeni göstermelidir.
• Çocuk en azından ilköğretim düzeyinde, ücretsiz ve zorunlu bir eğitim almaya hak kazanmalıdır.
• Çocuk savsaklamanın, zulmün ve sömürünün her türüne karşı korunmalıdır.
• Çocuk; ırk, din yada insanlar arasında ayrılık yaratan durumların gerektirdiği ilişki ve davranışlardan korunmalıdır. Çocuk, güç ve yeteneklerini, insanlığın hizmetine adayacak anlayış, sabır, evrensel barış, dostluk ve kardeşlik duygu ve düşüncesi içinde yetiştirilmelidir.
• Çocuğa, eşit olanaklar temeline dayanan bir eğitim zorunludur.

Sözkonusu bildiri akabinde zamanla, çocuk hakları ve çocukların korunmaları anlamında çok sayıda ülkeyi içine alacak şekilde, kapsamı geniş anlaşmalar imza edilmiştir. Çocukların çalıştırılması ve buna bağlı olarak sömürülmeleri de çok sık karşılaşılan bir hukuk ihlali teşkil etmektedir. Bu sebeple çocuklar yasalarca koruma altına alınmıştır.

Anayasamızın: 50 'nci maddesine göre; kimse yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz. Küçükler ve kadınlar ile bedeni ve ruhi yetersizliği olanlar, çalışma şartları bakımından özel olarak korunurlar. Dinlenmek çalışanların hakkıdır. Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir.

Anayasamızın: 41’nci maddesine göre;  Aile, Türk toplumunun temelidir ve eşler arasında eşitliğe dayanır. Devlet, ailenin huzur ve refahı ile özellikle ananın ve çocukların korunması ve aile planlamasının öğretimi ile uygulanmasını sağlamak için gerekli tedbirleri alır, teşkilâtı kurar. Her çocuk, korunma ve bakımdan yararlanma, yüksek yararına açıkça aykırı olmadıkça, ana ve babasıyla kişisel ve doğrudan ilişki kurma ve sürdürme hakkına sahiptir. Devlet, her türlü istismara ve şiddete karşı çocukları koruyucu tedbirleri alır.

İş Kanunu: İlköğretim çağında olup da zorunlu temel öğretim kısımlarına devam etmeyenlerin resmi ve özel işyerinde veya her ne biçimde olursa olsun çalıştırmayı gerektiren başka yerlerde ücretli ve ücretsiz çalıştırılması yasaktır. 49, 67, 68 ve 80'inci maddeleri çocukların çalışabileceği koşul ve sektörleri belirlemiştir. Kanuna göre 18 ve daha küçük yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin 20 günden az olamaz. Bu süreler toplu iş sözleşmeleri ve hizmet akitleri ile artırılabilir. Yıllık ücretli izin.hakkından.vazgeçilemez.

Türkiye’de İşçi Çocuklar

Türkiye'de çocukların çalıştırılması Güneydoğu'da yoğunlaşmaktadır. Devlet İstatistik Enstitüsü'nün (DİE) araştırmalarına göre; çocuk istihdamının yoğun olduğu iller arasında Mardin, Siirt, Kahramanmaraş, Şanlıurfa, Gaziantep bulunuyor. 12-14 yaş grubu erkek çocukların yüzde 6.4'ü kırlarda, yüzde 1.9'u ise kentlerde çalışmaktadır. Çocuk işçiler, en çok sırasıyla tarım, sanayi, ticaret ve hizmet sektörlerinde çalıştırılmaktadır.

Hükümet, çocuk işçiliğin önlenmesi için,  zamana bağlantılı politika ve programları’ hayata geçirmiştir. Projelerden biri altı pilot ilde (Gaziantep, Şahlıurfa, Batman, Mardin, Aydın ve Muğla) işlemeye başladı. Mali kaynağı uluslararası örgütlerden ve fonlardan karşılanan projenin destekçisi ABD dir. Çocuk işçiliğinin önlenmesi birlikte diğer bir proje ise, AB fonundan alınan destek birlikte başlatıldı. ILO birlikte ortaklaşa bir şekilde altı pilot ilde (Kastamonu, Çankırı, Sinop, Ordu, Elazığ, Van, Erzurum) yürütülecek projeyle çocuk işçilere ve ailelerine ulaşılacak modeller oluşturulması hedeflenmektedir.

Tüm Dünya çocuklarına mutlu bir gelecek dileğiyle…