Alzheimer Hastalığına Bir Bakış

Beyin belirli bir hiyerarşik düzen içinde çalışmaktadır. Bu hiyerarşik yapılanmayı beyin, beyin sapı, beyincik, omurilik, sinir kökleri ve sinirler oluşturmaktadır. Beyinin belirli bir stratejik görevi bulunmaktadır bu da vücudun iç ve dış ortamını algılamak, bu verileri analiz etmek, deneyimler ve ihtiyaçlar bağlamında da bir cevap hazırlamaktır. Alzheimer hastalığı düşünce ve algılamayı etkileyen en sık görülen nörodejeneratif hastalıktır.(1) Bir psikolog olarak Alzheimer hastalığının  seyir sürecinde bu hastaların ve hasta yakınlarının birlikte yaşamayı öğrenmeleri ve hastalığın yaşama şekli olan travmatik sürecinde en az hasar ile atlatılması ilgimi çekmekte. 

Alzehimer hastalığının en temel ayırıcı unsuru unutma sürecinin oldukça sistematik oluşudur. Yani insanın en mükemmel organı olan beynin, kognitif sürecinin  sistematik şekilde,  sondan başa doğru çalışmayı bırakmasıdır. Yani en yeni öğrenilen bilgiden en son öğrenilen bilgiye doğru unutma işleminin gerçekleşmesidir. Hastalığın son aşamasında birey yemek yemeyi, idrar- dışkı tutmayı , nefes almayı unutmakta olup, yatağa bağımlı, bir başka kişinin bakımına tıpkı bir bebek gibi ihtiyaç duymaktadır.

Hastalığın ilk kendisini hissettirmeye başladığı dönemlerde bireyin sosyo kültürel gelişimi ile bağlantılı olarak hastalığın kabul- red süreci önem kazanmaktadır. Yapılan araştırmalar her ne kadar tartışmalı olsa da kaynaklarda Alzheimer hastalığının eğitim düzeyi yüksek olan bireylerde daha az görülmekte olduğu ve daha yavaş seyir etmekte olduğu belirtilmektedir.

Hastalığın ayırıcı tanısını, hangi evrede olduğunu ölçümlemek için basit bir test olan MMSE (Mini mental skor incelemesi) e göre erken evre demanstaki bir birey, günlük basit işlerini yapabilmekte ve sürdürebilmektedir. Hastalık ilerledikçe yani orta ve ya ileri evrede kişi bir başka kişinin bakımına ihtiyaç duymaktadır. İşte bu noktada gündüz bakımevleri ya da yatılı bakım evleri profesyonel olarak hasta ve hasta yakınlarına hizmet vermektedir.

Alzheimer hastalığının belirtileri zihinsel belirtiler, davranışsal belirtiler, günlük yaşam işlevlerinde olan belirtiler olarak ayırırsak, zihinsel belirtilerde unutkanlık, dil işlevlerinde, görsel işlevlerde, dikkatte, yer zaman algılamasında bozulma yer almaktadır. Davranışsal belirtilerin başında kişilik değişikliği, hezeyanlar, halüsinasyonlar önemli belirtilerdir. Günlük yaşamsal işlevlerde bozulmalar ise bireyin en kompleks işlerinin bozulduğunu görüyoruz. Örneğin birey çalışıyorsa çalışma hayatı aksar, para ile olan değersel ilişki bozulur, öz bakım bozulur. İşte tüm bu nedenlerden dolayı Alzheimerli bir hastanın ev ortamının düzenlenmesi oldukça önem kazanmaktadır.  Bu bireylerin yaşamış olduğu mekanın o bireyin kim olduğunu ve bir değer olduğunu sürekli ona hatırlatacak objelerin bulundurulması önemlidir. Bu anlamda bu hastalar ile obje çalışmalarının yapılması önemlidir. Aile bireylerinin olduğu fotoğraf albümü, zaman kavramı için saat, bireyin geçmişini daha kolay hatırlayabileceği ya da onda duygu uyandırabileceğini düşündüğümüz objelerin bireyin yaşam alanında bulundurulması önemlidir. 

Hastalık sürecine kognitif açıdan bakıldığında bireye verilen herhangi bir uyaran zihinsel süreçlerdeki aktivasyonu arttıracağı kesindir. Bir davranışın oluşumunda duygu-düşünce- davranış zincirine baktığımızda davranışlarımızın temelinde duyguların hakim olduğunu görüyoruz. Duyguların içeriğinin davranışın oluşum biçimini etkilemektedir ve bu zihinsel süreç beynin işleyiş mekanizmasını sürekli olarak hareket halinde tutmaktadır denebilir. Yani bir Alzehimerlı hasta ile yapılan obje çalışmasında verilen bir objenin ya da çevresindeki objesel uyaranların hastada uyandırdığı duygunun o birey için olumlu ya da olumsuz bir duygu uyandırıp uyandırmadığından çok bu duygunun beraberinde getirmiş olduğu zihinsel sürecin beyindeki sürekliliği önemli olmaktadır.

Bakım evleri yada hastanın yaşam alanında nostalji köşeleri ya da odaları düzenlenerek hastalığın hangi evresinde olursa olsun bireylerin geçmişlerine yönelik olarak uyandırılacak  duygularının sürekli kılınması ile bireydeki zihinsel süreçlerin aktif olmasının sağlanması hastalığın ilerlemesinin yavaşlatılması konusunda faydalı olacaktır.

1- Emre, M. (2006). Alzheimer, Parkinson ve yaşlılığın diğer beyin hastalıkları Türkiye İş Bankası Kültür yayınları, 13–21.

 2-Carson,N.R (2010) Physology of Behavior ,University of Massachusetts, Amherst, 543-549

3-Alzheimer Haber, Sonbahar 2009.