Çocuğunuz İçin İlkyardım Öğrenin

Hiçbir anne baba çocuğunun yaralanmasını istemez. Ama yaşanacakları önceden bilemiyorsak ve çocuklar tehlikelere daha açık yaşıyorlarsa tedbirli olmakta fayda yok mu? Artı Sağlık Eğitim Danışmanlık Merkezi’nden Sağlık direktörü Dr. Dilek Tiryaki ilkyardım bilmenin önemi üzerine sorularımız yanıtladı.

Japonların bir atasözü var; “Komşuna ilkyardım öğret, bir gün işine yarar” diye. İlkyardıma ne zaman, nasıl ihtiyaç duyacağınızı bilemezsiniz. Hazırlıklı olmakta fayda var.

Sağlık Bakanlığı’nın verilerine göre son 5 yılda Türkiye’de 120.000 çocuk ev kazaları nedeniyle hastanede tedavi görmüş. Hastanelere götürülmeyen çocukların sayısının da az olmadığı düşünülürse bu rakam çok daha artacaktır. Bu duruma göre evlerde çocuklar için tehlike oluşturabilecek noktalar nelerdir?

Aslında bu güvenlik bilinciyle ilgili bir şey… Evimiz bizim için rahat, sıcak, kendimizi güvende hissettiğimiz bir yer ama aynı zamanda beklenmedik tehlikeleri de içinde barındırıyor. En basit olarak evlerimiz küçük birer kimya deposu gibi…

Çocuk risk algısı olmayan bir canlı. Neyin tehlikeli olduğunu bilmiyor ve büyük bir merakla etrafıyla ilişki kuruyor. Küçük yaş gruplarında ise her şeyi tadarak tanıyorlar. Bu yüzden ev kimyasalları ve ilaçlar çocuklardan uzak, ulaşamayacakları alanlarda tutulmalı. Özellikle draje görünümünde olanlar çocuklara çok çekici geliyor.

Hareketlenmeye başladıkları yaşlardan itibaren orantısız davranışlar onları tehlikeye açık hale getirir. Ergenler bile kontrolsüz güçlerinden dolayı ellerini kollarını sürekli çarparlar. Yeni yürümeye başlama ve emekleme döneminde takılarak düşmeler çok yaşanır. Balkonlar dikkat edilmesi gereken başka bir noktadır. Korkuluk yüksekliği ve aralıklarının çocuk için güvenli olması sağlanmalıdır. Pencerelerde aynı şekilde. Mutfaklar, dolaplar, ocak kenarları… Şu anda yurtdışında kornişlerin askıları konusunda bile bir farkındalık yaratılmış durumda. Birçok çocuk bu askılara takılıp ciddi kazalar geçirebiliyor. Yani evler sandığımız kadar güvenli yerler değil. Araştırmalar ilginç rakamları ortaya koyuyor. Çocukların evde yaşadıkları kazaların %80’i anne baba ya da bakıcı çocuğun yanındayken meydana geliyor. Çocuğunuz görüş alanınızda değilken birkaç dakika içinde kaza meydana gelebiliyor. Basit önlemlerle evi çocuğa hazırlamak gereklidir.

Bu Hazırlık Ne Zaman Başlamalı?

 Çocuk emeklemeye başlamadan önce hatta dönmeye başladığı aylarda hazırlıkta başlamalı. Yataktan düşmelere karşı uygun yükseklikte bir korkuluk, oyuncakların yaşına uygun seçilmesi, soluk yolu tıkanmalarına neden olabilecek şeyleri ortada bırakmamak, elektrik aksamını çocuk için risk oluşturmayacak duruma getirmek, banyoyu kayıp düşmelere karşı güvenli hale getirmek, temizlik maddelerini çocuğun ulaşabileceği yerlerden uzak tutmak, salonda çarpma düşmelere karşı sivri yüzeyleri yumuşatılması, halıların sabitlenmesi,  bahçe ve havuzları korunaklı hale getirmek alınacak önlemler arasında sayılabilir.

Oyun parkları da güvenlik açısından bakıldığında birçok riski içinde barındıran yerler aslında. Çocuklar kaydırağın tepesinde kalabalıklaşıp beklerken birbirlerini itebiliyorlar ve burası korunaklı bir alan değil. Aynı şekilde metal aksamlar, keskin sivri köşeler, salıncaklar çocuklar için risk yaratabilecek yerler.

Yetişkinlerle Çocuklara Uygulanan İlkyardım Arasındaki Fark Nedir?

Bir kaza ya da hastalık durumunda sağlık personeli gelinceye kadar yapılan ilk müdahalelerdir ilkyardım. Amaç iyileştirmek değil, durumun daha kötüleşmesini önlemek, zaman kaybetmemektir. Örneğin solunum durmasında 3-5 dakika içinde müdahale edilmezse beyin ölümü başlar. O zaman profesyoneller gelinceye kadar solunum desteğinin verilmesi gerekir. Kanama ya da kırık yüzünden ölmeyebilirsiniz ama beyin ölümü kritiktir.

İlk amaç durumun kötüye gitmesini engellemektir dedik. Kanama devam ederse hasta şoka girebilir. Kırık yerini oynatırsanız, etraftaki damar ve sinirleri kestiği için daha ağır bir tabloya neden olabilir. Bu daha uzun sürecek tedavi anlamına gelir. İkinci amaç kişinin yaşamsal fonksiyonlarının devamını sağlamaktır. Bunlarda, solunum ve dolaşım fonksiyonlarının çalışmaya devam etmesidir. Bu da tedavi sürecini olumlu etkileyecektir.

Yaş gruplarına göre ayrıma baktığımızda sadece bir takım temel uygulamalarda farklılıklar olduğunu görürüz. Onun dışındakiler ortaktır. Örneğin bir kanama kontrolü hemen hemen her yaşta aynı şekilde yapılır. Vücuttaki bazı yapısal değişikliklerden dolayı sadece bölgesel farklılıklar olur. Temel farklılıklar yaşam desteği ve soluk yolu tıkanmaları karşısında yapılan ilkyardımlarda görülür. Yetişkine uyguladığınız kuvveti bir çocuğa uygulayamazsınız. Anatomik lokasyondan dolayı kalbin yerini bulurken farklı ölçümler yapılır.

Bunun İçin Temel Sağlık Bilgisi de Vermeniz Gerekiyor Mu?

Okulda öğrendiğimiz biyoloji bilgilerini zamanla unutuyoruz elbette. Vücudun yapısını, dolaşım sistemlerini, fonksiyonlarını tekrar gözden geçiriyoruz ki kalp masajı yaparken bastırdığım yer neresi bunun altında ne var bilinsin. Ezberle değil anlayarak müdahale edilsin.

Eğitim Programlarınız Nasıl İlerliyor?

Uyguladığımız modül Sağlık Bakanlığı’nca onaylıdır. Eğitimi alanlar resmi sertifikaya sahip olmaktadır. Türkiye’de ilkyardım yönetmeliği 2002 yılında yayınlandı ve amacı ilkyardımcı sayısını belli bir düzeye getirmek ve bu sertifikaya sahip olmayanların ilkyardımda bulunmasını yasaklamak. Bu Avrupa ülkelerinde de böyledir. Çünkü kaza sonucu yapılan yanlış ilkyardımlar kazadan daha fazla bireye zarar veriyor.

İstanbul’da hedef 600-700 bin ilkyardımcı yetiştirmektir. Nüfus çok çünkü… Ama şu anda mevcut sayı 100 bini bulmamıştır herhalde.

İlkyardım eğitimi alarak sertifikaya sahip olanlar üç yılda bir pekiştirme eğitimlerine katılırlar. Bu eğitim resmi statüdedir ve bakanlıkta isimler mevcuttur.

“Çocuğum için ilkyardım öğreniyorum” modülünde ise yetişkinle ilgili ilkyardım bilgilerini paylaşmıyoruz. Sadece bebek ve çocukla ilgili uygulamaları bir günde verebiliyoruz.

Bu Süre Yeterli Oluyor Mu?

Evet. Tüm dünyada bu böyledir. Daha ileri bir eğitimde var ki o 5 günlüktür. Ama onu itfaiyeci ya da tek başına riskli yerlerde çalışan insanlar alıyorlar.

Çocuklara İlkyardım Uygularken Zarar Verme Endişesi de Taşıyabilir Anne Babalar. Bu Duyguyla Nasıl Baş Edebilirler?

Bir örnekle açıklamaya çalışayım. Eğitimlerden sonra 6 ay içinde bir anket çalışması yapıyoruz. Bu ankette “İlkyardım gerektiren bir durum yaşadınız mı? Nerede yaşadınız? Ne yaşadınız?” sorularını da soruyoruz. 350 kişilik gruptan %26’sı bu durumla karşılaşmış. Bayılmadan ölüme giden farklı vakalarla… Bu vakaların %85’i ya işyerinde ya da evde yaşanmış. Uygulamalarda da %99’unun yapılması gerekenleri yaptığı görülüyor. Aslında ilkyardım basit uygulamalardır. Soğukkanlılık çok önemli ve ilkyardıma ihtiyacı olan çocuğunuzsa bütün yetilerinizi devreye sokup yapmanız gerekeni yapıyorsunuz.

Birde ilkyardım kitabının sürekli ellerinin altında olmasını söylüyoruz. Buradaki eğitimlerin sonunda sürekli hatırlattığımız bir şey var. Bazı şeyleri unutabilirsiniz, karıştırabilirsiniz. Çünkü ilkyardımda bir beceridir ve uygulanmadıkça unutulur. Arada bakmak hatırlamak gerekir. Ama asla unutulmayacak olan önce çevre güvenliğini almak, 112’yi aramak ve ilkyardım bilmeyenlerin müdahale etmesine izin vermemektir. Sadece bunlar bile yaralının hayatını kurtarmaya yetebilir.

BEBEKTE TEMEL YAŞAM DESTEĞİ*

• Öncelikle ortam güvenliğini sağlayın.
• Varsa yakınlarından müdahale için izin isteyin.
• Bebeğin topuğuna vurup bilincini değerlendirin.
• Bilinci kapalı ise etrafınızdakilerden birinden 112’yi aramasını isteyin. Bu isteği ortaya birine değil birebir birine söyleyin. Aradığında size tekrar aradım demesini tembihleyin.
• Yalnızsanız beş tur temel yaşam desteği uyguladıktan sonra 112’yi kendiniz arayın.

• Ağız içi kontrolünü yapıp, hafifçe hava yolu açıklığını (45 derece) sağlayın.
• Çene altındaki dokulara fazla baskı uygulamayın.
• Bak, dinle, hisset yöntemi ile bebeğin solunumunu 5 saniye boyunca değerlendirin.
• Soluk alamıyorsa dudaklarınızı bebeğin ağzını ve burnunu çepeçevre kapatacak şekilde yerleştirerek, her biri 1 saniyeden uzun süren, yanak dolusu kadar, 5 kurtarıcı soluk verin.

• İki göğüs ucunu birleştiren hayali çizginin bir parmak altına işaret parmağı ve orta parmakla her seferinde 1/3 oranında (1-2 cm) indirerek 30 kalp masajı uygulanır.
• Yalnızsanız 5 tur boyunca temel yaşam desteği uyguladıktan sonra 112’yi siz arayın.
• 2 soluk verme 30 kalp masajı uygulamasına ambulans gelinceye, bebeğin normal solunumu başlayıncaya veya yorgunluktan bitkin düşünceye kadar devam edilmelidir.

ÇOCUKLARDA HEIMLICH MANEVRASI*

Çocuklarda uygulanan Heimlich manevrası erişkindeki manevranın hemen hemen aynısıdır. Tek fark çocukta yaralanmaya yol açmamak için daha az güç uygulanmasıdır. Uygulanacak güç çocuğun ayaklarını yerden kesmemelidir. Yalnız değilseniz 112’yi hemen aratın. Yalnızsanız çocuğun bilinci kapandıktan sonra kendiniz arayın.

BEBEKTE HEIMLICH MANEVRASI*

• Tıkanmış bebekte yabancı cismin varlığı açısından ağız içi kontrolü gereklidir.
• Bebeğin çenesini bir elinizle destekleyip hava yolu açıklığını sağlayın.
• Boyun bölgesinin hareket etmesini dolayısıyla zedelenmesini önleyin.
• Bebeği kolunuzun üzerine yüzükoyun, başı aşağıya gelecek şekilde yatırın
• Bebeğin kürek kemikleri arasına elinizin topuğu ile 5 kez sıyırır tarzda vurun.

ÇOCUKLARDA TEMEL YAŞAM DESTEĞİNDE*

• Çocuğu sırt üstü pozisyona getirin.
• Bilincini değerlendirin.
• Yanınızda birileri varsa 112’yi aratın.
• Ağız içi kontrolünü yapıp baş geri, çene yukarı manevrasıyla hava yolu açıklığını sağlayın.
• Bak, hisset, dinle yöntemiyle solunumu 5 saniye boyunca değerlendirin.
• Soluk alamıyorsa bir elle hastanın burun deliklerini kapatın. Dudaklarınızı hastanın ağzını çepeçevre kapatacak biçimde yerleştirerek her biri 1 saniyeden uzun süren 2 kurtarıcı soluk verin.
• İki göğsün ve göğüs kemiğinin tam ortasına tek elle ve elin topuğuyla her seferinde göğüs kafesini 1/3 oranında(3-4 cm) indirecek şekilde 30 kalp masajı uygulayın.
• Yalnızsanız 5 tur yaşam desteği uyguladıktan sonra 112’yi siz arayın. 

  Dipnot*: Bu bilgiler İlkyardım El Kitabı’ndan alınmıştır. Uygulamayı gösterme amacı taşır. İlkyardım eğitimi almamış kişilerin bu uygulamaları yapmamaları gerekir.

Her evde ilk yardım kitabı mutlaka olmalı

Artı Sağlık Çevre Kalite Yayınları tarafından çıkarılan ve Dr. Dilek Tiryaki tarafından hazırlanan İlkyardım El Kitabı sadece Temel Yaşam Desteği ya da Heimlich Manevrası gibi uygulamaları anlatmıyor. Basit yaralanmalardan, zehirlenmelere, kırıklardan, güneş çarpmalarına kadar birçok acil duruma değiniyor. Eğitim gerektiren uygulamaları eğitmenlerden alarak sertifikalı ilkyardımcı olmanızın yanında daha basit yaralanmalarda ne yapmanız gerektiğini bu kitaptan okuyarak öğrenebilirsiniz.