Çocuğunuzun Neye Yeteneği Var?

Her aile çocuğunun özel bir yeteneği olsun istiyor. Aslında her çocuk özel, iyi gözlemlenir ve yetenekleri doğrultusunda desteklenirse yaşamında başarılı olup, mutluluk duyacağı bir mesleği ya da hobisi olabilir. Uzman Dr. Mehmet Yavuz, çocukların sahip oldukları yetenekler ve aile yaklaşımları hakkında bilgiler veriyor. 

Çocuklar bir ya da birkaç farklı alanda çok yüksek bir potansiyelle doğar. 0-3 yaş çocuğun gelişimi için önemlidir. Çocuk bu dönemde birçok gelişim evresini tamamlar. Kimisi 10 aylık konuşmaya başlarken, kimisinin 12 aylıkken çatal kaşık tutabilmek gibi ince motor becerileri gelişmiş olabilir. Bu gelişim süresi boyunca çocuğunuzla ilgili küçük notlar tutmak,  çocuğunuzu doğru alternatiflere yönlendirmek için ipucu verebilir. Örneğin dil gelişimi ileri olan bir çocuğu satranca yönlendirmek yerine tiyatro etkinliklerine yönlendirmek onun yeteneklerini farketmesi için bir zemin hazırlar.

Zeka gelişimi ipucu verir

Daniel Goleman’ın duygusal zeka kuramını ileri sürmesinden kısa bir süre sonra psikolog Howard Gardner, “Çoklu Zeka Kuramını” ortaya koymuştur. Bu kurama göre; sadece dil ve matematik zekasını hesaba katan klasik zeka testi ve zeka tanımlaması yeterli olmamaktadır. Howard’a göre zeka; dil zekası, mantık-matematik zekası, beden zekası, mekansal zeka, müzik zekası, dışa dönük zeka, içe dönük zeka ve doğal zeka olmak üzere sekiz gruba ayrılabilir. Howard Gardner, çoklu zeka araştırmaları için, beyin hasarlı hastaları 20 yıl boyunca takip ederek, beyinlerinin nasıl işlediğini görmeye çalışmış ve bir şeyi zeka yapan 8 ölçüt belirlemiştir.

Zeka, bilgiyi işleme ile ilgili bir kapasitedir. Zeka, beynin ve zihnin donanımıdır ve bu bilgiyi işler. Kısmen birbirinden bağımsız zekalarımız var ve insanlar bu zekaların tümüne sahiptir. Ama kişide ayrı ayrı bazıları daha gelişmiş, bazıları daha zayıf olabilir. Böylece bilinenin aksine sadece matematikte ve dilde değil, müzik, spor, sanat, dans, iletişim, doğa, resim gibi zeka bölümleri olduğunu ve bu alanlarda kendinin gösterenlerin de zeki olduğunu ortaya çıkarmıştır.

Çocuğunuzu gözlemleyin

Her çocuk kendine özgüdür, her birinin keşfedilmeyi bekleyen birbirinden farklı yetenekleri vardır. Bu yetenekler çocuklar doğru yönlendirilirse anlam kazanır. Ancak bu çok hassas bir noktadır. Çocuklar yeteneği olduğu alanı, hobi olarak seçmek istemeyebilir. Çocuğun yeteneği kadar yeteneği olduğu alana ilgi duyması ve motive olması da önemlidir. Ebeveynler çocukları yeteneklerini keşfetmesi için destekleyebilir. Ama tabi ki çocuk o alanda bir şey yapmak istemiyorsa bu çocuğu zorlama olur. Aile kendileri ile çocuk arasındaki ilişki dinamiklerini bozmadan, çocuğu yetenekli olduğu alana yönlendirmelidir. Gerekirse çocuğu yetenekli olduğu alana sevk etmek için küçük ödüllendirme taktikleri de denenebilir. Bir süre sonra zaten çocuk da yetenekli olduğu alandaki kabiliyetlerini fark edecek ve sevecektir.
Çocukların yeteneklerini keşfetmek için ilk kural onunla kaliteli vakit geçirmek ve iyi bir gözlemci olmaktır. Bunun bilincinde olup, geçirilen kaliteli zamanlarda objektif bir gözlemle çocuğun yatkınlıkları ile ilgili bilgi edinebilir.

Ebeveynle geçirilen zaman çok önemlidir

Onun gizli dünyasına ne kadar yaklaşabilirsek onu ve yeteneklerini o kadar iyi anlarız. Bunun için deneyim önemlidir. Çocuğunuzla ritim tutup dans etmezseniz ritim duygusunun ve dans yeteneğinin olduğunu anlayamazsınız, satranç oynama fırsatı vermezseniz iyi bir satranç oyuncusu olup olamayacağını bilemezsiniz, vakit ayırıp sohbet etmezseniz sözcük dağarcığının nasıl olduğunu, puzzle, resim birleştirme oynamazsanız çocuğunuzun parça-bütün arasındaki ilişkiyi algılayıp algılayamadığını, dikkatinin yeterli olup olmadığını anlayamazsınız.
Çocuğunuza yeteneklerini keşfetmesi için deneme ve yanılma fırsatı verin. Deneye deneye kendisi için en uygun olanı tercih edecektir. Doğuştan gelen ipuçları olabilir tabi ki. Boyu uzun ise basketbola yönlendirmek, sesi güzelse şan dersi almasını sağlamak, teknolojiyle ilgiliyse bilgisayar kurslarına göndermek gibi… Ancak bu toplumda tam tersi algılanıyor. Sanki fiziki ve duyusal özellikleri uymazsa çocuk o branşta başarısız olacakmış ya da mutlu olmayacakmış gibi doğru olmayan bir algı var. Ebeveynler bu döngüden etkileniyor. Çoğu kez süreç değil sonuç odaklı davranılmaktadır.

Çocukların hayal gücünü sınırlandırmadan ve yapabileceği şeyleri, ebeveynler zaten yapamayacağını söyleyerek çocukları gitmek istediği kurslara gitmesini engelleyerek çocuklarının o alanı tecrübe etmesini engelliyorlar. Çünkü kendi başarısını çocuk üzerinde yaşamak istiyor. Çocuk başarısız olursa anne-baba başarısız olacak gibi düşünülüyor. Kendi yapamadıklarını gerçekleştirmek için çocukları zorluyor ve bunu fark etmiyorlar. Örneğin; çocuk boyu uzun diye istememesine rağmen basketbol oynamak zorunda bırakılıyor. En doğrusu çocukları motive etmek, arkasında olmak, desteklemek, olumlu davranmak ve kendini keşfetmesine izin vermektir..

Özgüveni yüksek çocuk daha doğru kararlar verir

Kendisi için yanlış olanı tercih etmesine rağmen ebeveynlerinin yanında olduğunu bilen bir çocuk bir sonraki denemeyi yapmak için cesaretli olacaktır. Bu cesarete sahip olan çocuğun yeterli özgüveni olduğundan deneme süresi ne kadar uzun olursa olsun, daha verimli, keyifli ve en doğru alanı tercih edecektir.
Çocukların yeteneklerini tespit etmek için gözlem dışındaki bir yöntem de zeka ve gelişim testleridir. Fakat bu testler anne babanın talepleri doğrultusunda yapılamaz. Bir uzmanın değerlendirmesi sonrasında bu testler gerekli görülürse yapılmalıdır. Test sonuçları kesin olmamakla birlikte, çocuğun öğrenme biçimi ve yatkınlıklarıyla ilgili bilgi verir. Bu noktada eski usul zekayı ölçen testler değil, zeka bölümleri hakkında bilgi veren testler işlevseldir. Bu testler sayesinde çocuğun geliştirebileceği özelliklerinin dışında, güçlü olduğu özellikleri de öğrenilebilir.

Baskılar yanlış seçimlere neden oluyor

Çocukları sağ-sol el kullanımlarına ve sağ ya da sol beyin özelliklerine bakmaksızın bir eğitim sistemine zorlamak, onların yetenekli olmadıkları alanlara kaymalarına, böylece asıl başarılı olacakları ve severek yapacakları mesleklerden uzaklaşmalarına neden olmaktadır. Bu anlamda ilköğretimde rehberlik ve danışmanlık birimlerine çok iş düşmektedir. Okullardaki rehberlik ve danışmanlık birimleri, çocuğun sağ ve sol beyinden hangisinin daha baskın olduğunu basit bir test aracılığıyla belirleyebilir. Çocuk ve ailesi ile yakın iletişimde olarak, sağ beyin, sol beyin özelliklerine göre çocuğu, asıl yetenekli olduğu alanlara yönlendirmek önemlidir. Buna ek olarak, örneğin sağ beyin özellikleri baskın olduğu için matematik dersinde istenen düzeyde olmayan çocuğa, aile tarafından yüksek not için baskı yapılması, telafisi zor psikolojik problemlere de neden olabilmektedir.

SAĞ VE SOL BEYİN ÖZELLİKLERİNE GÖRE MESLEK SEÇİMİ

Genellikle sağ elini kullananlarda, sol beyin özellikleri, sol elini kullananlarda ise sağ beyin özellikleri baskındır. Buradan şu netice çıkıyor ki, solak olan bir çocuğun, mimarlığa ya da güzel sanatlara yönlendirilmesi gerekir. Bu çocuğun fen ya da konuşma becerisi gerektiren avukatlık veya pazarlama gibi bir meslekle uğraşması hata olabilir. Çünkü sol hemisfer konuşma becerilerinde rol oynar. Dolayısıyla solak olanlardan (bunlarda sağ hemisfer baskın olduğu için) iyi avukat ya da pazarlamacı çıkmayabilir. Eğer solak bir kişi hukuk mesleğini seçmişse bu kişi, avukatlığı değil; estetik muhakeme yeteneğini yönelten sağ hemisferden dolayı, hâkimliği tercih etmelidir. Böyle bir karar anında, sağ elini kullananların avukatlığı, sol elini kullananların ise hâkimliği seçmeleri gerektiğini söyleyebiliriz.
Maalesef eğitim sistemimiz tamamen sol beyin özelliklerini geliştirmeye yöneliktir. Matematik, fen, mantık ve dil becerilerine ağırlık verilmektedir. Çocuklarımız, muhakeme, hayal gücü ve estetik bakış açısından yoksun yetişmektedir. Hâlbuki sosyal zekâyı oluşturan bu unsurlar, gelecekteki başarılar için çok önemli mihenk taşlarıdır.