Genç Kızlarda Adet Düzensizliğinin Nedenleri

Bilimsel araştırmalara göre, adet döneminde kadınların yaklaşık çoğunun farklı şiddetlerde ağrı duyduğunu ve bunların yaklaşık %25’inin bu dönemde yaşam kalitelerinin olumsuz etkilendiğini göstermektedir. 

Dengesiz beslenme, yediklerini çıkarma gibi davranışlar adet düzensizliklerine ve metabolik bozukluklara neden olabilir. Aşırı diyet, genç kadınların etraflarına güzel ve çekici görünmek için yaptığı yanlış bir davranıştır. Aşırı spor ve diyet yapanlarda adet düzensizleşir. Düzenli spor yapan kişilerde bir sorun yaşanmaz. Egzersiz ise düzenli aralıklarda ve aşırıya kaçmadan yapılırsa, adet düzensizliğine sebep olmaz.  

Fazla kilolu olan genç kızlarda, adetlerde seyrelme, şakak, yanak, göğüs arasında ve çene bölgesinde tüylenme sorunu görülebilir. Bu kişilerde polikistik over sendromu olup olmadığına bakılır. Amaç; genç yaşlarda diyet ve egzersize başlanarak, adet düzenini sağlamak ve gerektiğinde ilaçlar ile yardımcı olmaktır.

Ergenlikte genel adet görme dönemi nedir?

Adet kanamaları 9-16 yaşları arasında başlar. Spor yapan kızların yanında çok zayıf olan ve gelişmenin başladığı dönemlerde kilo veren kızlarda da menarş gecikebilir.

On beş yaşına gelinmesine rağmen hala adet kanaması başlamadıysa bir hekime başvurup kontrolden geçilmesi gerekir. Hekim genital organları kontrol eder. Bazı kızlarda vajinanın girişinde bulunan zarda normalde bulunması gereken ve adet kanının dışarı akmasına olanak veren açıklık bulunmaz. Çok nadir vakalarda ise vajina veya rahim gelişmemiş olabilir.

Adet kanaması ayda bir olur. 25-30 gün arasında süren adet siklusları normaldir. Adet kanaması 3-7 gün sürer. İlk günlerde daha fazla olan kanama giderek azalır. Adet kanamalarının başladığı dönemlerde bu kanamalar her ay aynı şiddette olmayabilir. Bir ay daha fazla diğer ay çok daha az olabilir. Adet kanamaları vücut ağırlığına, diyet yapılmasına, heyecan, stres, egzersiz ve hastalıklardan etkilenerek düzensizleşebilir. İlk yıllarda adet sikluslarının uzunluğu değişir. İlk 1-2 yıl düzensiz adet görülmesi normaldir. Menarştan sonra üreme organları ve hormonların uyum içinde çalışmasının düzene girmesi zaman alır.

Bazı kızlar yılda sadece 3-4 kez adet görür. Stres, ağır eksersiz, ani kilo kaybı ve diyet nedeni ile adet siklusları bu kadar uzun sürebilir. Bunun dışında hormonal dengesizlikler de bu sürenin uzamasına yol açar. Polikistik over sendromu adı verilen kilo fazlalığı, aşırı tüylenme ve adet düzensizliklerinin görüldüğü durumda yılda sadece 3-4 kez adet görülür.

Stres, bazı tip egsersizler ve yaşam tarzınızdaki değişiklikler nedeni ile adet siklusları 21 günden daha kısa sürebilir. Bu durumda hekime başvurarak kontrolden geçmek gerekir. Fazla kanama kansızlığa neden olur. Kansız olan kişiler demir içeren besinlerden daha fazla yemeli veya demir hapları kullanmalıdır. Adet kanamalarının kaç günde bir olduğu, kanamanın kaç gün sürdüğünü, kanama miktarını ve kramp gibi şikayetleri not etmeniz hekime başvurulduğunda size yardımcı olur.

Stres, kilo kaybı adet düzenini nasıl etkiler?

Stres, hastalık, kilo kaybı gibi nedenlere bağlı olarak birkaç ay adet görmeyebilirsiniz. Birkaç ay adet kanaması olmadığında hekime başvurulması gerekir.

Adet kanaması sırasında en sık kullanılan ürünler pedlerdir. Bunlar iç çamaşırına yerleştirilen ve emiciliği fazla olan ürünlerdir. Bunlar adet kanını emerek, pedin iç katlarına alır. Birdiğer yöntem ise tampon kullanımıdır. Tampon ülkemizde çok yaygın kullanılmayan bir üründür. Genç kızlar için üretilmiş ve vajinanın girişindeki zara zarar vermeyen tipleri de vardır. Cinsel hayatı aktif olan kişiler tamponu daha rahat kullanır. Tampon kullanırken dikkat edilmesi gereken önemli noktalar vardır. Tampon kullanılması Toksik Şok Sendromu olarak adlandırılan önemli bir sağlık sorununa neden olabilir. Tampon kullanan kişilerin tamponu mutlaka 4-6 saatte bir değiştirmeleri gerekir.

Bazıları da geç adet görür. Eğer bir genç kız 9 yaşından erken veya 16 yaşından sonra adet görmüşse sorun olabilir. Bu kişilerin kadın doğum uzmanına görünmesi gerekir. Adetleri düzenli olan kadınların % 85 yumurta gelişimi düzenli oluyor denebilir. Çocuk sahibi olmak için gelen çiftlerin de yaklaşık % 15inde yumurtlama kusuru vardır. Uzun yıllar çocuk sahibi olamayan bir kadın ayda bir adet görmüyorsa yumurtlama kusuru olasılığı vardır ve gebe kalma ihtimali düşüktür. Bu durumda adetleri düzenlemek ve yumurta gelişimini ilaçlar ile desteklemek gerekir.

Bazen anormal vajinal kanama görülebiliyor. Bu nasıl anlaşılır ve ne yapılmalıdır?

Yirmibir günden kısa veya otuzbeş günden uzun süren menstrual sikluslar anormal olarak değerlendirilir. Menstrual kanamanın çok fazla olduğu, uzun sürdüğü veya iki kanama arasında lekelenme ve kanama görüldüğü durumlar, hormonal değişikler, yumurta kistleri, rahim veya rahim ağzındaki polipler, myomlar, endometrial hiperplazi ve rahim kanseri kaynaklı olabilir.

Menarştan (ilk adet kanaması) sonraki ilk iki yıl içinde düzensiz kanamalar görülebilir. Genç kızlarda düzensiz kanamaların en sık görülen nedeni ovulasyon (yumurtlama) bozukluklarıdır.

Tiroid bezinde görülen bozukluklar, prolaktin hormonunun (süt üretiminde rol oynayan hormon) yüksek olması, böbrek hastalıkları, ani ve aşırı kilo kaybı, stres ve kan hastalıkları anormal kanamalara neden olabilir.

Uyku ilacı, sakinleştirici ve antidepresanlar (depresyon tedavisinde kullanılan ilaçlar) menstrual siklusları etkileyerek sık ve düzensiz kanamalara neden olabilir.

Rahim içi araç menstrual kanama süresini ve miktarını artırır. Bazı kadınlarda menstruasyonlar arasında ara kanamalara da neden olur.
Rahim içinde ve rahim ağzında oluşan polipler büyüyerek kırılganlaşır ve vajinal kanamalara yol açar. Endometrial hiperplazi rahim içini döşeyen endometrial hücrelerin aşırı büyümesidir. Vajinal kanama endometrial hiperplazinin en önemli bulgusudur. Menstrual kanamanın fazla miktarda olması ve uzun sürmesinin yanında ara kanamalar da sık görülür.

Tanı endometrial biyopsi ile rahim içinden alınan örneklerin patolojik incelemesi ile konur. Bu inceleme ile rahim kanseri ve endometrial poliplerin tanısı da konabilir.

Anormal kanaması olan genç kadınlara birkaç ay hem ösrojen hem de progesteron içeren doğum kontrol hapları almaları önerilir. Menopoz döneminde veya bu döneme yaklaşmış kadınlarda ise progestinler kullanılır, bu tedaviden sonuç alınamadığında histerektomi yapılır.
Anormal vajinal kanama ve lekelenme rahim kanserinin en önemli bulgusudur. Rahim kanseri erken dönemlerinden itibaren bu yakınmaya yol açtığı için erken teşhis ve tedavisi mümkündür.

Endometrial biyopsi ile alınan hücrelerin patolojik incelemesi sonrasında rahim kanseri tanısı konur. Fazla kanaması olan, menopoz döneminde olan veya tekrarlayan ve uzun süredir devam eden anormal kanaması olan ve rahmi büyümüş olan kadınlardan dilatasyon ve küretaj yolu ile alınan hücrelerin incelenmesi daha uygun olur. Bu yöntemle daha fazla hücre alınarak incelenebilir.

Erken evrelerde teşhis edilen rahim kanserinin iyileşme şansı %95’tir. Histerektomi sırasında yumurtalıkların ve tüplerin de çıkartılması uygun olur. Bazen histerektomi sonrasında radyoterapi (ışın tedavisi) önerilir. Yayılmış olan kanserlerde radyoterapi mutlaka yapılır. Radyoterapi ile amaçlanan vücutta kalmış olabilecek kanser hücrelerinin öldürülerek kanserin tekrarlamasının önlenmesidir.

Rahim kanseri tedavisinde abdominal (karından) histerektomi tercih edilen yöntemdir. Abdominal histerektomi sırasında cerrah üreme organlarını değerlendirir ve tedaviyi planlar.