Trikotilomani Nedir?

Saç koparma bozukluğu olarak bilinen Trikotilomani’ye erkeklere oranla kızlarda daha çok rastlanıyor. En yaygın çekme bölgesinin kafa derisi olduğu bilinen ve genellikle çocukluk çağında başlayan hastalık hakkında Çocuk ve Ergen Psikiyatristi Yrd. Doç. Dr. Oğuzhan Zahmacıoğlu’ndan bilgiler aldık.
Tüm dürtü kontrol bozuklukları gibi kişi kendini yapmaktan alıkoyamadığını belirtir. Durdurma çabaları genelde başarısız olur.

Saç koparma bozukluğu olarak da bilinen Trikotilomani bir dürtü kontrol bozukluğudur

Genellikle çocukluk çağında başlar. Genel toplumda görülme sıklığı %1-4 arası değişir. Kızlarda erkeklerden daha sık görülür. Genelde koparılan bölge görünür dereceye gelince fark edilir. Tüm dürtü kontrol bozuklukları gibi kişi kendini yapmaktan alıkoyamadığını belirtir. Durdurma çabaları genelde başarısız olur.

Kafa derisi en yaygın çekme bölgesidir; bunu kaş, kirpikler, yüz, kollar ve bacaklar izler. Fakat çocuklarda, kafa derisi dışındaki bölgelerden çekme olasılığı daha düşüktür

Günler, haftalar, aylar ve hatta yıllarca belirti olmayıp sonra tekrar başlayabilir. Bozukluk ailelerde de olabilir. Obsesif kompulsif bozukluğu olanlarda daha sık görülür. Koparma davranışı kaygı ile tetiklenebilir. Çocuklar genellikle saçlarını kopardıklarını kabul eder. İncelemede kırık tüyler görülebilir. Saçları çekmeden önce giderek artan bir gerginlik hissi ve saç çekilirken tatmin duygusu çoğunlukla tarif edilir. Bazı olgularda ise tatmin olma veya rahatlama gibi hisler tanımlanmaz; farketmeden  “saçlarını kopardıkları” söylemi olur.

Trikotillomani, obsesif kompulsif spektrumda yatmaktadır. İstenmeyen tekrarlayıcı davranışları gerçekleştirmek için dayanılmaz olan arzunun varlığı,  OKB hastalarının da bildirdiği bir durumdur. Bununla birlikte, bozukluk ile OKB arasındaki farklılıklar belirtilmiştir. Fakat, erken çocukluk döneminde ortaya çıktığı zaman, ayrı bir klinik varlık olarak kabul edilebilir.

Çocuklar daha sık olarak “otomatik” veya “bilinçsizce” yolma alt tipi görülür

Yani saçımı koparıyorum ve rahatlıyorum ifadesine rastlanmaz, bunu hatırlamazlar ve de bildirmezler. Bazen de bu davranış utanç nedeniyle gizlenir. Bu tür ayrıntılar tedavi yaklaşımını belirleme açısından önemlidir. Trikotilomani aile üyeleri ve arkadaşlarıyla büyük bir gerilim ve gergin ilişkilere neden olabilir. Ebeveynler bu sorunun üstesinden gelmek için profesyonel yardıma ihtiyacı almalıdırlar.

Nedeniyle ilgili net veriler yok

Net veriler olmasa da kaygılı kişilik yapılanmasıyla ilişkili olduğu tahmin edilmektedir. Bazı yazarlar özgüven duygusu eksikliği ve düşük benlik saygısı varlığını öne sürmüşlerdir. Kaygı, depresyon ve obsesif kompulsif bozukluk, trikotilomani hastalarında daha sık görülür. Travma sonrası stres bozukluğu ile de birlikteliği bildirilmiştir yüksek oranda örtüşmektedir. “Bağımlılık” açısından ele alanlar da olmuştur. Bazal gangliyonların alışkanlık oluşumunda rol oynadığı ve frontal lobların bu tür alışkanlıkları normalde bastırmak veya inhibe etmek için kritik olduğu düşüncesini savunan nörobilişsel model trikotilomaniyi bir tutum bozukluğu olarak görür.

Teşhis ve tedavi

Trikotillomanililerde yapılan birçok MR incelemesinde, bozukluktan mustarip olmayanlardan daha fazla gri maddeye sahip oldukları bulunmuştur. Çocuklar saç çekmeyi itiraf ederse teşhis zor değildir; inkar ederlerse de ayırıcı tanı için bazı incelemeler yapılmalıdır. Alopesi areata, demir eksikliği, hipotiroidizm, tinea kapitis, traksiyon alopesi, alopesi müsinosa, talyum zehirlenmesi gibi nedenler göz önünde bulundurulmalı ve gerekli tahliller yapılmalıdır. Tedavide izlenecek yol yaşa göre değişir. Tanı konulması ve durumun farkındalığının arttırılması ile aile içinde bir rahatlama sağlanması ve gerginliğin azaltılması mümkündür. Alışkanlığı tersine çevirme eğitimi trikotillomaninin tedavisinde yüksek başarı oranına sahiptir. Trikotillomaniyi tedavi etmenin bir yolu olarak ilaca başarılı bir yardımcı olarak görülmektedir. Amaç farkındalık kazandırmaktır. Trikotilomannide kullanılan özgün bir ilaç yoktur. Kaygı ve depresyon için kullanılan ilaçlar hekim kontrolünde ve uygun dozlarda genellikle kullanılır.