Ateş, Öksürük, Göğüs Ağrısı… Zatürre Belirtilerine Dikkat!

Zatürre tüm dünyada en fazla ölüme neden olan hastalıklardan biri. Halk arasında Zatürre olarak biliniyor ama tıbbi adı Pnömoni. Akciğer dokusunun iltihaplanması olarak tarif edilen bu hastalık, çocuklarda, yaşlılarda ve kronik hastalığı olanlarda ciddi durumlara neden olabiliyor. Hızla bulaşması ve Covid-19 pandemisini yaşadığımız bu zamanlarda daha şiddetli hale gelmesi, zatürreyi daha bir dikkat edilmesi gereken, önemli bir noktaya getiriyor. Yeni Yüzyıl Üniversitesi Gaziosmanpaşa Hastanesi Göğüs Hastalıkları bölümünden, Uz. Dr. Hijran Mamamdova Orucova Zatürre hakkında bilgiler veriyor.

Zatürreye ne neden olur?

Zatürrenin başlıca nedeni bakterilerdir. Ayrıca, virüsler ve mantarlar gibi çeşitli mikroplara bağlı olarak gelişebilir. Virüsler, 5 yaşından küçük çocuklarda zatürrenin en yaygın nedenidir. Viral kaynaklı Pnömoni genellikle hafiftir. Ancak bazı durumlarda çok ciddi hale gelebilir. Covid-19, şiddetli hale gelebilen zatürreye neden olabilir. 

Kimler risk altında?

• Çocuklarda
• 65 yaş üstü yaşlılarda
• Kronik bir hastalığa sahip olanlarda (böbrek, şeker, kalp veya akciğer hastalığı gibi)
• Sigara kullananlarda
• Bağışıklık sistemini baskılayan bir hastalık veya ilaç kullanımında
Zatürre daha sık görülür. Toplumda gelişen pnömoniler (zatürreler) tüm dünyada hastane başvurularının, tedavi giderlerinin, iş-okul günü kayıplarının ve ölümlerin önemli bir kısmından sorumludur.

Zatürre belirtileri nelerdir?

• Ateş
• Öksürük
• Balgam çıkarma
• Göğüs ağrısı en sık rastlanan belirtilerdir.
• Nefes darlığı
• Bilinç kaybı
• Bulantı-kusma
• Sık nefes alıp verme
• Kas-eklem ağrıları
• Halsizlik gibi belirtiler de görülebilir.
• Ağır zatürre durumlarında bir hastada deri ve mukozanın mavi renk alması
• Ciddi nefes darlığı
• Tansiyon düşüklüğü
• Bilinç bulanıklığı olabilir.

Zatürre tanısı nasıl konur?

Zatürre belirtileriyle gelen hastalar muayene edildikten sonra çoğunlukla kan testleri ve akciğer grafileri çekilerek tanı konur. Ağır zatürre durumlarında ve hastaneye yatması gereken hastalarda ek kan testleri, bilgisayarlı tomografi ve balgam testleri gibi ileri incelemeler gerekebilir. Zatürreye neden olan mikrobun belirlenmesi için burundan veya boğazdan sürüntü alınması, balgam örneğinin incelenmesi gerekebilir. Ancak çoğu zaman değişik nedenlerle mikrobu belirlemek mümkün olmayabilir.

Zatürre olan bir kişinin tedavisi nasıl yapılır?

Zatürre ani başlangıçlı ve genellikle tedaviyle hızla iyileşen bir hastalıktır. Tedavi başlangıcından sonra bir veya iki hafta sonra doktor, hastayı muayene eder ve gerekli testleri yapar. Bazen tedavi süresinin uzatılması veya ek incelemeler gerekebilir.

Eğer zatürre tanısı almış, tedaviniz başlamış ve tedavinizin başlanmasından sonra 72 saat geçmiş olmasına rağmen ateşiniz düşmediyse, hala öksürük, balgam çıkarmanızda azalma olmadıysa tekrar doktora görünmelisiniz.

Antibiyotikler, bol sıvı alımı, istirahat, ağrı kesiciler ve ateş düşürücüler gibi tedaviler genellikle kullanılır. Hastaneye yatması gereken hastalarda daha farklı tedaviler gerekebilir.

Çok ağır zatürre durumlarında yoğun bakımda yatış, solunum desteği uygulanma zorunluluğu doğabilir. Zatürreye neden olan mikrobun belirlenmesi çoğu kez mümkün olmayabilir. Ancak zatürre tanısı konduktan sonra en kısa zamanda antibiyotik tedavinin başlanması gereklidir. Bu nedenle hastanın yaşı, kronik hastalıkları, zatürrenin şiddeti gibi durumlar dikkate alınarak antibiyotik tedavi başlanır.

Balgamda herhangi bir mikrobun izlerinin saptanması ve bu mikrobun hangi antibiyotikle tedavi edilebileceğine dair veriler 72 saat içinde sonuçlanır. Sonuçlara göre antibiyotik tedavi yeniden düzenlenebilir. Hastanın yaşı, hastalıkları, zatürrenin şiddeti gibi durumlara göre ayaktan mı, yoksa hastaneye yatarak mı tedavi edileceğine karar verilir.

Tedavi süresi hastalığın başlangıçtaki şiddetine, sorumlu mikroba, eşlik eden bir hastalığın olup olmamasına ve hastanın bireysel yanıtına göre değişebilir. Genellikle ateşin düşmesini takiben 5-7 gün daha antibiyotiğe devam edilmesi önerilmektedir. Ancak bazı mikrop türlerine bağlı zatürre durumlarında tedavi süresini 10-14 güne bazen 21 güne kadar uzatmak gerekebilir.

Zatürreden korunmak için ne yapılmalı?

Altta yatan kronik hastalıkların kontrol altına alınması, dengeli beslenme, hijyenik önlemler, sigara ve alkol alışkanlıklarının kontrolü, pnömokok ve yıllık influenza aşıları ile pnömonilerin sıklığı ve ölüm oranı azaltılabilir. Aktif veya pasif sigara içmek pnömonilerde bağımsız bir risk faktörüdür ve pnömoni tanısı alan olgulara sigarayı bırakma konusunda tıbbi destek verilmelidir. En sık zatürreye neden olan mikrop pnömokoklardır. Pnömokoklara karşı yapılan pnömokok aşısı (zatürre aşısı) aşağıdaki durumlarda önerilir.

Zatürre aşısı yapılması öneriler kişiler

• 65 yaş ve üzeri
• Kronik hastalık (ileri evre KOAH, bronşektazi, kalp ve damar, böbrek, karaciğer ve şeker hastalığı olanlar)
• Kronik alkolizm
• Dalak disfonksiyonu veya dalağı alınmış olanlar
• Bağışıklık yetmezliği ve bağışıklık sistemini baskılayan tedavi kullanımı olanlar
• Beyin omurilik sıvısı kaçağı olanlar
• Pnömokok hastalığı veya komplikasyon riskinin artmış olduğu şartlarda yaşayanlar
Aşı, koldan kas içine yapılır. Oldukça güvenilirdir, ciddi yan etkilere pek rastlanmaz. Yaşam boyu bir veya iki kez yapılması çoğu kez yeterli olur.

Grip (influenza) de zatürreye zemin hazırlaması açısından tehlikeli olabilir. Her yıl en fazla gribe neden olan mikropların belirlenmesi ile her yıl yeni aşı hazırlanır ve grip aşısının her yıl tekrarlanması gereklidir. Grip aşısı Eylül, Ekim, Kasım aylarında yapılabilir. Aşı yapılması gereken kişiler aşağıda belirtilmiştir.

Grip aşısı yapılması gereken kişiler

• 65 yaş ve üzeri
• Kronik akciğer hastalıkları (KOAH, bronşektazi, bronş astımı, kalp ve damar hastalığı)
• Şeker hastalığı, böbrek fonksiyon bozukluğu, çeşitli hemoglobinopatileri olan ve bağışık sistemi baskılanmış kişiler
• Yüksek riskli hastalarla karşılaşma olasılığı olan hekim, hemşire ve yardımcı sağlık personeli
• Grip yönünden riskli şahıslar ile birlikte yaşayanlar (Altı aydan küçük bebekle yakın ve sürekli teması olanlar)
• Güvenlik görevlileri, itfaiyeciler gibi toplum hizmeti veren kişiler
• Grip sezonunda gebelik
Aşı kas içine yapılır. Ağır yumurta alerjisi olanlara yapılması sakıncalı olabilir. Yapıldığı yerde ağrı, hassasiyet gibi basit yan etkiler olabilir.