Sıcak Hava Dalgası Yaşamı Tehdit Ediyor

Dünyada artan sıcaklık değerleri, insan yaşamını tehdit etmeye başladı. 2023’ün en sıcak yıl olabileceğine dair ölçümler var. Dünyanın farklı bölgelerinde yaşanan ölümler, orman yangınları, kuraklık ya da artan enfeksiyon hastalıkları, iklim değişikliğinin yaşamı her yönüyle tehdit ettiğini kanıtlar nitelikte… Karatay Üniversitesi Sağlık Bilimleri Yüksekokulu Ebelik Bölümü akademisyenlerinden Öğr. Gör. Fatma Bay, sıcaklıklarının artmasına bağlı olarak insan sağlığını tehdit eden unsurlar hakkında şu bilgileri paylaşıyor.

Son on yılda görülen sıcak hava dalgası nedeniyle kritik sayıda ölümler görülüyor. Çevre sıcaklığı yükseldiği zaman, vücut ısısı da yükseliyor. Bu durum hastalıklara, kalp rahatsızlıklarına ve ölümlere neden oluyor.

Isı dalgalarına bağlı en yüksek ölüm oranları 65 yaş üstü insanlarda görülüyor. Dünya Sağlık Örgütü, iklim değişikliğinin etkileri nedeniyle 2030-2050 yılları arasında yıllık 250 binden fazla insanın öleceğini tahmin ediyor. Bazı gruplar sıcaklık artışından daha fazla etkilenebiliyor. Özellikle yaş (yaşlı-çocuk), cinsiyet (özellikle kadın ve gebe), sosyal dışlanma (göç edenler vb.), kronik hastalığa sahip olma, şehirde yaşama, az eğitimli olma, ilaç tedavisi alma, akıl hastaları ve açık havada çalışma gibi durumlarda ısı-ölüm ilişkisinde hassas gruplar bulunuyor.

Sıcaklık değişimleri, insanın temel fizyolojik mekanizmasını etkiler

İnsan vücut sıcaklığı, metabolizma tarafından üretilen ısı miktarı ile vücuttan atılan ısı miktarının değerleriyle ilişkilidir. Sağlıklı bir insanın vücut sıcaklığının sabit kalması bu iki mekanizmanın dengede olmasına bağlıdır. Sıcaklığın belirli sınırlar içerisinde tutulmasındaki esas neden, vücut fonksiyonlarının bağımlı olduğu pek çok biyokimyasal ve hücresel işlemlerin verimli ve doğru olarak gerçekleşmesidir. İnsan vücudunun sıcaklığı genel olarak 35-38°C limitleri arasındadır. Artan sıcaklıklar, beden ısısını normal seviyelerde tutmak için vücudun daha çok çaba sarf etmesine neden olur.

Isı değimi ile ortaya çıkan hastalıklar

Özellikle kapalı alanlarda ya da klima olmayan yerlerde bulunanlar için yüksek vücut sıcaklığı önemli bir stres kaynağıdır. Yüksek vücut sıcaklığı halihazırda sağlık problemi olan kişilerin günlük hayatını olumsuz etkiliyor. Isıya bağlı hastalık, vücut kendini soğutamadığı ve sağlıklı bir sıcaklığı koruyamadığı zaman ortaya çıkıyor.

Vücut, normalde terleyerek kendini soğutur fakat bazen terleme yeterli olmaz ve vücut ısısı yükselmeye devam eder. Isı ile ilgili hastalıklar, kızarıklık veya kramplar gibi hafif durumlardan, sıcak çarpması gibi ciddi ve potansiyel olarak yaşamı tehdit eden durumlara kadar değişiklik gösteriyor.

Sıcak çarpması ciddi bir hastalıktır

Sıcak çarpması ciddi bir durumdur. Vücudun ısı kontrolünü kaybetmesi halinde ortaya çıkar. Vücut sıcaklığı çok kısa bir sürede 41,0°C’ın üzerine çıkar, terleme durur ve vücut ısısı kritik seviyeyi aşar. Başlıca belirtileri:
• Yüksek vücut sıcaklığı
• Terleme olmaması
• Sıcak ve kuru deri
• Halüsinasyon
• Bilinç kaybı
• Kafa karışıklığı
• Zonklama tarzında baş ağrısı
• Baş dönmesi
• Üşüme hissi
• Bulantı
• Kusma.

Isı yorgunluğu ise vücudun fazla miktarda su ve tuz kaybetmesi ile ortaya çıkıyor. Yüksek tansiyonu olanlar, yaşlılar ve sıcak ortamlarda çalışanlar daha fazla ısı yorgunluğu yaşıyor. Belirtileri arasında ise; fazla miktarda terleme, yoğun bitkinlik, baş dönmesi, mide bulantısı, nemli, yapışkan, solgun deri, kas krampları, hızlı ve derin olmayan soluk alıp verme sayılabilir.

Sıcak hava dalgası olan günlerde erken doğum riski %16 daha fazla

Aşırı sıcaklar yaşlıları gençlere göre daha fazla etkiliyor. 65 yaş ve üzerindeki bazı kişiler ısıyla ilgili hastalık riski altında olabiliyor. Risk faktörleri arasında kronik tıbbi sorunlar ve bazı ilaçlar yer alıyor.

Gebelik süreci, kadın vücudunda önemli değişikliklerin oluştuğu bir evredir. Gebelik ve yenidoğan dönemlerinde, ısı düzenleme yeteneğindeki değişiklikler nedeniyle kadınlar ısı stresine daha fazla yatkın olabiliyor. Çalışmalar, sıcak hava dalgası olan günlerde erken doğum riskinin %16 daha yüksek olduğunu söylüyor.

Ayrıca artan sıcaklık, uyarılma üzerinde önemli bir etkiye sahip. Aşırı uyarılma, dikkat ve kendini düzenleme becerilerinin azalmasına neden olurken, olumsuz ve düşmanca düşüncelerin de artmasına neden olabiliyor. Bunlara ek olarak yoksul bölgelerde, su kaynaklı hastalıklarda artış görülüyor. 

Sıcak hava dalgasına karşı korunma önerileri

Sıcak havalarda özellikle yaşlı bireylerin ve gebelerin sık sık kontrol edilmesi, dışarı çıkma ihtiyaçlarının azaltılması, eğer çıkılması gerekiyorsa klimalı yerlerin  tercih edilmesini tavsiye ediliyor.
• Ayakları ve elleri serinletmek vücudu serinletmeye yardımcı olacaktır. Ayaklar soğuk su banyosuna konmalıdır. Bu durum ayak şişlerine de faydalı olacaktır. El ve bilekler soğuk su ile yıkanmalıdır.
• Gün içinde birkaç kez soğuk duş alınabilir. Havlu ile kurulanmak yerine kendiliğinden kurumayı beklemek daha iyi serinlemeye yardımcı olur.
• Ev ya da iş yerlerinde klima veya vantilatör; dışarıda dolaşırken el vantilatörü serinlemeyi sağlar.
• Su tüketmek çok önemlidir. Günlük 2 litre su tüketimine dikkat edilmelidir. Su tüketimini artırıcı doğal meyvelerden yardım alınabilir. Ancak kola gibi şekerli ve kafeinli içeceklerden kaçınmak gerekir. Kafein, daha fazla idrar atılımına neden olduğundan, fazla sıvı kaybetmemek için yaz aylarında çay ve kahveye sınır konmalıdır.
• İdrar renginden sıvı kaybını kontrol edilmelidir. Koyu idrar, az sıvı tüketildiğinin anlamına gelebilir.
• Güneşten kaçınmaya özen gösterilmelidir, bu yüzden şemsiye kullanılmalı ve mümkün olduğunca gölgede kalmaya çalışılmalıdır. Yüksek faktörlü güneş kremi kullanımı ihmal edilmemelidir.
• Aniden çok soğuk suya girilmemelidir.
• Açık renkli, hafif ve bol kıyafetler giyilmelidir.
• Sıcak çarpmasından şüpheleniliyorsa acil sağlık yardımı alınmalıdır.