Yutmadan Önce Bir Kez Daha Düşünün!

Ülkemizde ilaç kullanımına ilişkin yanlışlıklar çok fazla. Hatta ilaç tüketimi konusunda Avrupa ülkeleri içinde hatırı sayılır bir yerimiz var. Ne yazık ki hastalıklara karşı önleyici tedavi yerine ilaç tedavisini benimseyen bir sağlık algılayışına sahibiz. Umursamazlık mı dersiniz, üşengeçlik mi, yoksa bilgisizlik mi? Saptamayı nasıl yaparsanız yapın ortadaki gerçek değişmiyor. Bilinçsizce ilaç tüketiyoruz. Teşbihte hata olmaz. Leblebi yer gibi… Özellikle antibiyotik kullanımında yaptığımız hatalar o kadar vahim ki sadece yakalandığımız hastalığa etki etmemekle kalmıyor, başka sağlık sorunlarına da yol açtığı ve bağışıklık sistemimizi zayıflattığı içinde ciddi tehlikeler taşıyor. Klinik Eczacı Betül Yalçın yanlış antibiyotik kullanımının etkileri konusunda sorularımızı yanıtladı.

Geçirilen hastalığın antibiyotikle daha kısa süreceğine olan inanış ve virüsle bulaşan hastalıklara karşı da etkili olduğunun düşünülmesi gereksiz antibiyotik kullanılmasının başlıca nedenidir. Ancak özellikle nezle gibi virüs enfeksiyonlarında antibiyotiğin hiçbir etkisi yoktur ve hatalı bir uygulama olarak hastada  antibiyotiğe karşı direnç gelişmesine neden olur.

Antibiyotiklerin içinde neler var? Sadece bakteri nedenli hastalıklarda mı etkili?

Antibiyotikler; bakteri, mantar ve aktinomisetler gibi çeşitli mikroorganizma türlerinden elde edilen ve diğer mikroorganizmaların gelişmesini önleyen ya da durduran kimyasal maddelerdir. Bazı antibiyotikler bakteriostatiktir.  Yani bakteri hücresinin gelişmesini ve üremesini engellerler, bakteriyi doğrudan öldüremezler. Bakterisid antibiyotiklerse bakteri hücresini doğrudan öldürürler. Bunlar bakteri hücre duvarının yapısını bozarlar, bakteri proto plazmasının bozuk olan bu bölgeden kaçıp bakterinin ölümüne neden olurlar. Bakterinin protein sentezini baskı altına alıp, bakteriyi etkisiz duruma getirirler.

ANTİBİYOTİKLER BAKTERİLERİN NEDEN OLDUĞU HASTALIKLARDA KULLANILIR. Virüslerin neden olduğu hastalıklarda kullanılmaz( nezle,grip vb), çünkü VİRÜSLER ÜZERİNE HERHANGİ BİR ETKİLERİ YOKTUR.

Antibiyotik kullanımına kim, nasıl karar vermeli?

İlaç  tedavisine doktor karar vermelidir. Doktor ilaç tedavisini antibiyotik duyarlılık testlerine göre seçmelidir. Ancak test yapılamadığı durumlarda tanıya göre antibiyotik seçimi yapmalı, antibiyotiği seçerken hastanın özel durumlarını(yaş, kilo, böbrek fonksiyon bozukluğu, vb.) göz önünde bulundurmalıdır.

Nasıl saklamalı, ne kadar, hangi dozda alınmalı?

Antibiyotikler, prospektüsünde yazan koşullarda ve sürede saklanmalıdır. Genellikle oda sıcaklığında, nemden ve ışıktan uzak, çocukların ulaşamayacağı yerde saklanması önerilir. Anne babalar antibiyotik alırken mutlaka eczacılarına danışmalı, hazırlama ve saklama koşullarını öğrenmeliler. Doktorun yazdığı dozda ve belirttiği süre boyunca ilaçlarını kullanmalı, daha önce veya daha sonra ilacı kesmemeliler.

Doz aşımında ne gibi belirtiler verir, ne yapmalı?

Genellikle bulantı, kusma, ishal gibi gastrointestinal sistemle ilgili belirtiler , sıvı-elektrolit denge bozuklukları görülebilir, ancak bu belirtiler antibiyotiğe göre değişir. Bu durumlarda mutlaka doktor veya eczacı aranmalı ve en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

En çok yapılan yanlışlar?

En çok yapılan yanlışlar kendi başına antibiyotik kullanmak, tedaviyi (antibiyotik alımını) iyileşme bulgularını görür görmez kesmek sayılabilir.

Neden aileler hemen antibiyotik kullanmaya çalışıyor? Toplumsal bir yanlış olarak altta yatan düşünce, inanış ne?

Hastalığın antibiyotikle daha kısa süreceğine olan inanış ve virüsle bulaşan hastalıklara karşı da etkili olduğunun düşünülmesi. Ancak özellikle nezle gibi virüs enfeksiyonlarında antibiyotiğin hiçbir etkisi yoktur ve hatalı bir uygulama olarak hastada  antibiyotiğe karşı direnç gelişmesine neden olur.

Yanlış kullanımların önüne geçmek için yasal sınırlama yapılamaz mı? Reçetesiz antibiyotik satılmaması mümkün mü? Yurtdışında bu konudaki uygulamalar nedir?

Tabii ki bu konuda yasal sınırlama yapılabilir ve reçetesiz satılması önlenebilir. Şu anda ülkemizde bazı antibiyotiklerde kısıtlı antibiyotik uygulaması vardır. Bu ilaçlardan bir kısmına uzman hekimler tarafından sadece 72 saatlik dozu yazılabilir ve eğer hastanın tedavisinin devam etmesi gerekiyorsa enfeksiyon hastalıkları uzmanının onayı gereklidir. Bazı antibiyotikleri ise sadece enfeksiyon hastalıkları uzmanı reçete edebilir.  Ancak diğer antibiyotikler eczaneden reçetesiz alınabilir. Yurtdışındaki uygulamalarda antibiyotikler reçetesiz satılmaz, mutlaka doktorun yazdığı reçete olmalıdır.