Çocuğun Okul Başarısını Ailede Etkiler

Çocuk için okul; evin dışında uzun saatler geçireceği, anne ve babasından bağımsız olarak hareket edeceği, bir anlamda ilk otokontrol ve ayakları üzerinde durma deneyimlerini gösterebileceği önemli bir sosyal alandır. Çocukları ilk defa okula başlayacak olan ailelerin, neyi nasıl yapacakları konusunda biraz endişeli olmaları da doğaldır. Çocuk Ergen Psikiyatrı ve Aile Terapisti Prof. Dr. Emine Zinnur Kılıç’a çocuğun okul adaptasyonunu kolaylaştırmak için neler yapılması gerektiğini sorduk.

Uzun Bir Tatilden Sonra Okula Dönen Çocuk, Nasıl Bir Ruh Hali İçindedir? Anne Baba İlk Haftalarda Çocuğa Nasıl Destek Vermeil, Nelere Dikkat Etmelidir?

Tatil sonrası okul açıldığında çocuğun ruh halini belirleyecek olan en önemli şey, önceki senelerde okulla, derslerle, arkadaşlarıyla ilişkisinin nasıl olduğudur. Eğer bu konularda sorun yaşanmamışsa uyum çok daha hızlı ve kolay olur. Tatilin son günlerinde çocuklar yavaş yavaş zihinsel olarak kendilerini okula hazırlamaya başlarlar, bir yandan arkadaşlarını özlerler, bir yandan heyecan, bir yandan da kaygı yaşayabilirler. Bütün bunların bir arada yaşanması doğaldır.  Anne baba çocuğa bir önceki yılla ilgili olumlu anıları, okulda yaptığı güzel şeyleri, öğrendiği ilginç konuları, sevdiği arkadaşlarını, öğretmenini hatırlatarak okula istekli başlamasına yardımcı olabilir.

İlk Defa Okula Başlayacak Olan 7 Yaş Çocukları Nasıl Bir Süreç Geçirirler?

Anasınıfı ya da okul öncesi eğitime gitmiş çocuklar için ilkokul birinci sınıfa başlamak genelde kaygı verici değildir. Ancak eğer çocuk öncesinde hiç okula gitmemiş, kafasında okulla ilgili kavram oluşmamış ise özellikle kaygı düzeyi yüksek çocuklar okulun ilk günlerinde zorlanabilirler. Evden, aileden ayrılmaya alışmamış çocuklar için ilk kez okula başlamak ve bütün günü evden uzak geçirmek onların yaşam tarzında ani bir değişikliktir. Bu değişikliğin üstüne bir de dersleri öğrenme, ödev yapma, öğretmeni dinleme, okul kurallarına uyma gibi zorunluluklar bindiğinde korkabilir, okula gitmekten kaçınmaya çalışabilirler. Bu yüzden çocuk eğer okul öncesi eğitim almamış ve hiç evden ayrılmamışsa önceden onu okula oyunla hazırlamak, öğretmeni ile tanıştırmak, okula birlikte gideceği arkadaşlar bulmak, böylece okul ortamına, evden uzak kalma fikrine ısınmasını sağlamak gerekir. Çocuğun okulla ilgili kaygısını arttıracak konuşmalar yapılmamalıdır. Örneğin “böyle yaparsan okulda öğretmen sana çok kızar!”, “okula başlayınca eve gelip hemen ödev yapmalısın” gibi okulla ilgili kaygıları arttıracak konuşmalar yapılmamalıdır. Bunun yerine “okulda öğretmenin seni çok sevecek”, “bir çok yeni arkadaşın olacak” gibi olumlu beklentiler uyandıracak tarzda konuşmak daha uygundur. Okulun başlangıç günlerinde anne baba hemen çocuğun okul başarısı üzerinde yoğunlaşmamalı onun yerine evde rahatlamasına izin vermelidir.

Çocuğun Gelişim Dönemine Göre Normal Olan ve Olmayan Okul Davranışları Nelerdir? Anne Babalar Nasıl Davranmalı? Hangi Noktalarda Israrcı Olunmalı ya da Taviz Verilmeli?

Tatilden sonra okul yaşantısına dönüldüğünde hemen ilk günlerden çocukların okul düzenine geçememesi beklenebilir bir durumdur. Uyku ve ders çalışma düzeni zamanla yerine oturur. Bu konuda anlayışlı olup çocuğa zaman tanımak ve ilk günlerden zorlayıp inatlaştırmamak gerekir. Değişikliklere uyumun bir süreç olduğu, zaman gerektirdiği anne babaların anlaması gereken en önemli noktadır. “İlk günden nasıl başlarsa öyle gider!” diye düşünüp ilk günden zorlamalara başlamak genelde ters teper.

Çocuk okula başlarken ilk başlarda isteksiz olabilir, şikayet edebilir, okulda sıkıldığından yakınabilir. Bunları anlamak ama kararlı bir şekilde okula gitmesini sağlamak gereklidir.  Çocuk şikayet de etse okuluna düzenli gidiyorsa sorun yoktur. Ancak bazı çocuklar okulla ilgili o derece kaygılanırlar ki okula gitmeyi tümden reddetme ya da bazı rahatsızlıklar öne sürererek okuldan kaçınmaya başlarlar. Bu durum “ayrılık kaygısı bozukluğu” dediğimiz ruhsal bir sorunun belirtisi olabilir ve vakit kaybetmeden bir çocuk psikiyatristine başvurulması gerekir.

Çocuğun Normal Şartlarda Adaptasyon Süresi Ne Kadar Sürer?

Çocuğun daha önceki okul deneyimi ve yapısal özellikleri alışma süresini belirler. Daha önceki okul deneyimi olumlu ise kolay adapte olur. Ancak bazı çocuklar yeni durumlara geç alışan, geç ısınan yapısal özellikler gösterirler. Bu grup çocukların alışması, uyum sağlaması daha uzun zaman alır; çünkü bu grup çocuk arkadaş ilişkilerinde, kendini ortaya koymada daha çekingendir. Geç arkadaş edinirler. Oysa okulda iyi arkadaşlıklar kurulması okula gitme ile ilgili isteği arttıran, okul yaşantısını çocuklar için keyifli hale getiren en önemli faktördür. Bu nedenle bu grup çocukların yeni arkadaşlar edinmesini teşvik etmek, hızlandırmak için anne babanın aktif bir çaba göstermesi gerekecektir.

Anne Baba Okula Uyumda Zorluk Yaşayan Çocuğu İçin Eğitimcilerden ve Okuldan Nasıl Bir Yardım Beklemelidir?

Özellikle okula yeni başlayan çocuklar açısından anne babanın okul ve öğretmenle ilişki içinde olması gereklidir. Okulların açıldığı ilk günleri ders yaparak değil çocuğun okulu, öğretmenini, arkadaşlarını tanıması için zaman ayırarak geçirilmesi yararlı bir uygulamadır. Böylece çocuk yeni ortamını tanır, ısınır, kendini güvende hisseder. Böyle bir ortamda çocuklar çok daha kolay kendilerini derse verip öğrenme sürecine girerler. Öğretmenler okulun ilk döneminde çocukları tanımaya fırsat bulur ve daha sonraki öğrenme sürecinde hangi çocuğun nasıl bir yaklaşıma daha açık olacağını gözlemleyebilirler. Bu gözlemler aile ile paylaşıldığında; anne baba öğretmenle işbirliği yapabildiğinde öğrenme sürecini destekleyici ortam hazırlanmış olacaktır.  

Tatilin Son Haftaları Yaşanıyor. Aileler Bu Günlerde Okula Hazırlık İçin Neler Yapabilir?

 Ailelerin yavaş yavaş çocuğun uyku düzenini sağlamaya başlaması iyi olur. Genellikle tatil döneminde çocuklar gece geç yatıp sabah geç kalkarlar. Bu alışkanlık okul döneminde sorunlara neden olabilir, bu yüzden yavaş yavaş sabah erken kalkmaya teşvik edilmeleri iyi olacaktır.  Özellikle birinci sınıftan ikinci sınıfa geçmiş çocukların bazılarının yaz döneminde okuma yazmayı unuttuğunu gözlemliyoruz. Bu açıdan çocukların kitap okumaya teşvik edilmeleri ve unuttuklarını hatırlamaları için anne baba ile birlikte okumaları iyi olur. Basit matematik işlemleri yapabilirler, çarpım tablosunu sayabilirler, böylece zihinsel olarak kendilerini okula hazırlamış olurlar.

İyi Bir Okul Başarısı İçin Çocuklar Nasıl Motive Edilmeli?

Herşeyden önce çocuğa yeni şeyler öğrenmekten zevk alma duygusunu aşılamak gerekiyor. Bu eleştiri ve ceza ile değil teşvik ve övgü ile gerçekleşebilir. Çocuğun bilgilerini paylaşması, onları gündelik yaşam içinde kullanmasının desteklenmesi çocuğun öğrenmenin önemini anlamasını sağlayacaktır. Bunun için anne babanın da okumayı, öğrenmeyi kendini geliştirmeyi seven insanlar olarak model olması gereklidir. İnsan gün içinde ihtiyaç duyduğu, paylaşabildği, günlük yaşamda kullandığı konulardaki bilgileri çok daha kolay öğrenir. Birşeyler öğrenirken zevk alıyorsa öğrenme süreci hızlanır. Eğer öğrenmeye kaygı eşlik ederse öğrenme süreci bozulur.  Eğitim programlarını hazırlarken bunları göz önünde tutmak gereklidir.  Okul çocuk tarafından yalnızca sınavlara hazırlayan bir sistem gibi değil beynini geliştiren, onu hayata hazırlayan bir sistem gibi algılanmalı. Bunun için de tabii önce eğitimcilerin ve velilerin bu bakış açısına sahip olmaları gerekiyor.